Cilvegözü/Babülhava tartışmasında

435.845 Sığınmacı ile 3. sıradayız…

Türkiye’deki geçici koruma altındaki kayıtlı Suriyeli sayısı, bir önceki aya göre 11 bin 766 kişi artarak toplam 3 milyon 684 bin 412 kişi oldu. Bu kalabalık içindeki Hatay ise 435.845 sığınmacı ile İstanbul ve Gaziantep’in ardından en çok Suriyelinin yaşadığı 3. şehir oldu. İçeride bu rakamsal tablo paylaşılırken, sınırın dışında ise, 10 Temmuz’da kapanma ihtimali tartışılan Cilvegözü Sınır Kapısı’nın olası kaos tablosu yer alıyor.

Mülteciler Derneği’nin, İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü verilerine göre hazırladığı 23 Haziran 2021 tarihli son tabloya göre, Hatay (435.845 sığınmacı), İstanbul (527.749 sığınmacı) ve Gaziantep’in (451.962 sığınmacı) ardından, Türkiye’de en çok Suriyelinin yaşadığı 3. şehir oldu. Hatay’ı; Şanlıurfa (424.023 sığınmacı), Adana (254.093sığınmacı), Mersin (230.328 sığınmacı), Bursa (180.206 sığınmacı) izliyor.
-KADIN VE ÇOCUKLAR-
Göç İdaresi’nin yayınladığı yaş aralığı tablosuna göre, Suriyeli erkekler, toplam Suriyeli sayısının %53,8’ini oluşturuyor. Suriyeli kadınların oranı %46,2. 10 yaşın altındaki Suriyelilerin sayısı ise 1 milyon 67 bin 36 (%28,9). Tabloya göre, Suriyeli erkeklerin sayısı, Suriyeli kadınların sayısından 279 bin 220 kişi daha fazla. Erkek-Kadın sayısı arasındaki en büyük fark, 69 bin 816 kişi ile 19-24 yaş aralığında. Yaş sayısı artıkça, bu fark azalıyor. 55 üzeri yaş aralıklarında, kadınların sayısının erkeklerden daha fazla olduğu görülüyor. Genç nüfus olarak tanımlanan 15-24 yaş aralığında ise 752 bin 284 kişi bulunuyor. Suriyeli genç nüfusun toplam Suriyeli sayısındaki oranı %20,4. Yaş tablosuna göre, kayıtlı Suriyelilerin yaş ortalaması 22,2.
-KAMPLARDA DURUM-
23 Haziran 2021 tarihi itibariyle Hatay ve diğer bazı kentlerde bulunan geçici barınma merkezlerinde kalan Suriyelilerin sayısı 55 bin 972 kişi olarak açıklandı. Bu sayı, geçen ay (26 Mayıs 2021) 56 bin 191 kişi, 2021’in başında 58 bin 752, 2020’nin başında 63 bin 247 kişi, 2019’un başında 143 bin 558 kişi, 2018’in başında ise 228 bin 251 kişiydi. Suriyelilerin yalnızca %1,5’u kamplarda yaşıyor.
-ŞEHİRLERDE DURUM-
23 Haziran 2021 tarihi itibariyle şehirlerde yaşayan Suriyeli sayısı 3 milyon 628 bin 440 kişi olarak açıklandı. Şehirlerde yaşayan Suriyeli sayısı, geçen aya göre 11 bin 985 kişi arttı. Suriyelilerin % 98,5’u şehirlerde yaşıyor. Suriyelilerin hangi şehirde yaşayacağına Göç İdaresi karar veriyor. İstanbul ve Hatay başta olmak üzere, bazı büyük şehirler Suriyeli alımına kapalı tutuluyor.
-İLLERE GÖRE-
Göç İdaresi’nin 23 Haziran 2021 tarihli verilerine göre, en çok Suriyeli barındıran şehir, 527 bin 749 kişi ile İstanbul. İstanbul’u 451 bin 962 kişi ile Gaziantep, 435 bin 845 kişi ile Hatay takip ediyor. Suriyelilerin yerli nüfusa oranla en yoğun olduğu şehir ise %42,6 ile Kilis. Kilis’te, 142 bin 792 Türk Vatandaşına karşılık 105 bin 9 Suriyeli bulunuyor. Suriyeli yoğunluğunda Kilis’i, %20,8 oran ile Hatay takip ediyor.
Suriyelilerin en az olduğu şehir ise 24 kişi ile Bayburt. Bayburt’u 38 kişi ile Artvin, 43 kişi ile Tunceli takip ediyor. Suriyelilerin, Türk nüfusuna oranla yoğunluğunun en az olduğu şehir ise %0,02 oran ile Artvin. Artvin’de 169 bin 501 Türk Vatandaşına karşılık yalnızca 38 Suriyeli bulunuyor. Türkiye’de Suriyelilerin olmadığı bir şehir bulunmuyor.
-AB DESTEĞİ-
Rakamların, kentler özelinde çizdiği tabloda destek de var. Türkiye’deki Suriyelilerin ekonomik alt yapılarını güçlendirme adına geliştirilen projelere, son dönemde Avrupa Birliği (AB) desteği giderek artıyor.
Milliyet’ten Mithat Yurdakul’un haberine göre, “Sürdürülebilir Sosyo – Ekonomik Entegrasyon İçin Girişimcilik Kapasitelerinin İyileştirilmesi” (ENHANCER) adı verilen proje kapsamında, 3 yeni hibe programı açıklandı. “Göçün yerel topluluklara sağladığı faydayı maksimum hale getirmeyi” amaçlayan ENHANCER projesiyle, Suriyelilere ve Türk vatandaşlarına istihdam sağlanması da hedefleniyor. Toplam 32 Milyon Euro bütçeye sahip projeyle, Suriyeliler için yerel girişimciliklerin desteklenmesi, Suriyelilerin Türkiye’nin girişimcilik faaliyetlerinden yararlanması hedefleniyor.
-HATAY DAHİL-
Projeden, yüzde 60 oranında Suriyelilerin, yüzde oranında 40 Türklerin yararlanması öngörülüyor. Toplam 17 Milyon Euro’nun doğrudan AB fonlarından geleceği projede; ayakkabıcılık, tekstil, gıda gibi sektörler destek kapsamında olacak.
Hatay, İstanbul, Şanlıurfa, Gaziantep, Adana, Mersin, Bursa, İzmir, Ankara, Konya ve Kayseri’de AB destekli faaliyet yürütülecek projenin 32.6 Milyon Euro’luk bütçesinin 17.1 Milyon Euro’su girişimcilere ve yerel kurumlara ayrılacak. Hibenin büyük bir kısmı, Suriyelilere ve Türk vatandaşlarına istihdam sağlanması amacıyla KOBİ’lere ve Kooperatiflere verilecek.
-MALİ DESTEK-
Projede, ‘Ortak Kullanım Tesisleri Hibe Programı’ ile beraber, geçici koruma sağlanan Suriyelilerin ve ev sahibi toplulukların etkileşimde bulunabilecekleri Girişimcilik Merkezleri oluşturmak hedefleniyor. Hatay, Ankara, Adana, Bursa, İstanbul, İzmir, Kayseri, Konya ve Mersin’de, 4 Milyon 150 Bin Euro bütçeli program kapsamında, başvuru sahipleri, 75 Bin ile 250 Bin Euro aralığında hibe başvurusunda bulunabilecek.
Bir diğer hibe programı ise girişimcilere verilen hizmetlerin kalitesini artırmayı hedefliyor. Hatay, Ankara, Adana, Bursa, Gaziantep, İstanbul, İzmir, Kayseri, Konya, Mersin ve Şanlıurfa’ya yönelik program için 10 Bin ile 30 Bin Euro aralığında hibe var. ‘İstihdam Yaratma Odaklı KOBİ Hibe Programı’yla da 75 KOBİ’ye 20 Bin ile 55 Bin Euro arası hibe desteği verilmesi planlanıyor.
-TARTIŞMA!-
Mevcut Suriyeli sığınmacı kalabalığına dair tablo bu şekilde netleşirken, Hatay’ın Reyhanlı ilçesi Cilvegözü Sınır Kapısı ve hemen karşısındaki Babülhava geçiş noktasının tartışmalı durumuna çözüm aranıyor. Peki, Cilvegözü/Babülhava Sınır Kapısı işbirliğinde devam eden süreç neden bu kadar önemli?
Suriye’nin kuzeybatısındaki, Hatay’a sınır İdlib bölgesinde, dört milyondan fazla insan yaşıyor. BM’ye göre, yaklaşık 2,4 milyon kişinin insani yardıma ihtiyacı var. Geçtiğimiz yıl boyunca her ay, hayati önem taşıyan kovid-19 aşıları, hastane ekipmanları ve diyabet, tüberküloz ve leishmaniasis ilaçları taşıyan yaklaşık 1000 kamyon bu iki sınır kapısı üzerinden Suriye’ye geçti.
BM, Suriye’ye uluslararası yardımların yapılmasına imkan tanıyan BM Güvenlik Konseyi (BMGK) kararlarının yetkilendirdiği mekanizmayla, 2014’ten bu yana milyonlarca kişiye ulaşıyor. 2020’ye kadar uluslararası insani yardımlar, 2’si Türkiye’den olmak üzere, 4 sınır kapısından gönderilirken; Rusya’nın vetosu ve itirazları üzerine, sınır kapılarının sayısı önce 2’ye indirildi. Daha sonra Rusya, sadece Cilvegözü karşısındaki Babülhava’nın 1 yıl daha açık tutulmasına onay verdi. Ancak bu süre de 10 Temmuz’da doluyor.
10 Temmuz sonrası olası bir kaosa engel olmak isteyen uluslararası yardım kuruluşları ise “acele edilmeli” uyarısında bulunuyor.
Tamer Yazar