Kimseyi Zorla Gönderemezsin!

Suriye’deki durumun normale dönmesi lazım

Türkiye’nin son Suriye Büyükelçisi Ömer Önhon, Hatay’da da sıkça tartışılan, son dönemde artan bir şekilde gündeme gelen “Ne zaman dönecekler?” sorusunu cevaplarken, net bir ifade kullandı. “Şu anda geri dönmelerini beklemek zor!”

İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Temmuz verilerine göre 435.891 Suriyeli sığınmacının olduğu Hatay ve diğer kentlerde son dönem daha fazla tartışılan, ülkeye yasadışı yollarla giren binlerce Afganlı üzerinden de tartışmanın fitili daha da ateşlenen “Ne zaman dönecekler?” sorusuna cevap, Türkiye’nin son Suriye Büyükelçisi Ömer Önhon’dan geldi.
Suriye iç savaşı başladığında Türkiye’nin Şam Büyükelçisi olan Ömer Önhon, Independent Türkçe’nin sorularını yanıtlarken, “Suriye’den ilk sığınmacılar gediğinde, kontrol tam sağlanamıyordu, kayıt alınmıyordu. ‘Esad, kısa zamanda düşecek, bu insanlar da dönecek gözüyle mi bakılıyordu o zaman? Neden, girişler bu kadar kontrolsüz yapıldı?” noktasındaki cevabı şöyle oldu:
“Bu nedenle değil, ama 1990’larda Saddam, Irak’taki Kürtleri kuzeye doğru sürmeye başlayınca, yarım milyon Kürt Türkiye’ye sığındı. Çok kötü manzaralar yaşandı. O zaman, çok hazırlıksız yakalandık. ‘Şimdi hazırlıksız yakalanmayalım’ dedik. AFAD ve Kızılay, sınırda tedbir aldı. Hatta Suriye Dışişleri Bakanı Muallim, ‘Bu işler Türkiye’nin organizatörü, daha sığınmacılar gelmeden neden çadır kurdular’ demeye başlamıştı. Bu bir öngörüydü, başka türlü yorumladılar. Bazı işler yapıldı, ama 911 kilometre, çok uzun bir sınır. Her noktasını kontrol edemezsin. Bu sınır hattı boyunca en güçlü geçim kaynağı kaçakçılıktı. Eskiden insanlar, sabun ihtiyacı varsa sabun getiriyordu, sigara lazımsa sigara… Oradaki insanlar böyle geçindiği için de bölgeyi çok iyi biliyorlar. Kapatman mümkün değildi. Adam, çoluğuyla çocuğuyla kaçıp gelmiş, nasıl engelleyeceksin? İyi mi oldu? Böyle yapılmamalıydı tabi. Ama bir taraftan da geri çeviremezdik insanları. Belki daha farklı bir şekilde yönetilebilirdi, ama yaptığımız iş yanlış değildi.”
-DÖNÜŞ MÜ?-
“Türkiye’deki sığınmacılar hangi vasatta geri dönebilirler?” sorusunu da cevaplayan, Türkiye’nin son Suriye Büyükelçisi Ömer Önhon, beklenen kelimeleri değil, ama Suriye gerçeğini paylaştı…
“Türkiye’de 3,6 milyon Suriyeli sığınmacı var. Bu insanlar, mülteci değiller. Sanırım herkes bunu idrak etti. Geçici koruma altındaki kişiler! Geçici olarak bu ülkedeler. Zaten ülkelerine dönmeleri de gerek. Çünkü ülkenin imar edilmesi lazım. Turist olarak gelirler, çalışmaya gelirler, iş kurarlar, o başka. Dönmeleri lazım. Ama bunun da gönüllülük esasına dayanması gerekiyor. Kimseyi zorla gönderemezsin.
Ülkene döndüğün zaman seni tutuklamayacaklarını, öldürmeyeceklerini bilmen lazım. Aş lazım, iş lazım, eğitim ve sağlık lazım, asgari bir altyapı lazım. Bütün bunlar olmadan döner misin? Hele aileler, dönmezler. Olayların yatışmasını bekleyecekler. Ne zaman bir sıkıntı yaşamayacaklarına ikna olurlarsa, geri dönüşler başlar. Bunun için Suriye’deki durumun normale dönmesi lazım.
Uluslararası camia olarak teşvik etmemiz gereken budur. Ülkelerine sağlam bir şekilde dönebilmelerinin zeminini hazırlamamız lazım. Esad da dönmeleri için kolaylaştırıcı adımlar atmıyor. Aksine zorlaştırıyor. İmar Yasası’yla, ülkeden çıkan insanların mülklerine el koyuyorlar. Yıkılan evlerle ilgili 1 ay içinde başvuru gelmezse, evler devletleştiriliyor. Adam nasıl beyanda bulunsun! Böyle şeyler mümkün değil. Dolayısıyla evlerine el konuluyor.
Suriye’de ciddi bir demografik yapı değişikliği var. En son Der’a’da çıkan olaylar, büyük ölçüde bu sebeple. Ekonomi çok kötü, Suriye’de. 22 milyondu, savaştan evvel. Şimdi 18 milyon kaldı. Sen, 18 milyona bakamıyorsun, şimdi dışarıdan 6 milyon insan gelecek! Dolayısıyla dışarıda kalmaları, Suriye yönetiminin işine geliyor. O yüzden şartları kolaylaştıracak bir altyapı hazırlamıyor. O yüzden de şu anda geri dönmelerini beklemek zor.”
Tamer Yazar