SANSÜR var mı, yok mu?

Demokratik mi, değil mi?

TBMM Dijital Mecralar Komisyonu Başkanı, AK Parti Hatay Milletvekili Hüseyin Yayman, yapılacak sosyal medya düzenlemesinin bir yasaklama, sansür, ceza düzenlemesi olmayacağını söylerken, paylaşılan son rapor, eldeki tablonun perdesini, biraz gerisini aralıyor. En çok da, ‘bugün elde ne var’, bunu netleştiriyor!

Hemen hemen hepimiz için sosyal medya, gerçek hayatlarımızın paralelinde ilerleyen bir ikinci hayat sunuyor. Burada, gerçekte konuşamadıklarımızı konuşuyor, tartışıyoruz. Ortak kamuoyu başlıklarında kendimiz gibi düşünenlerle bir araya gelmenin kolaylığında, organize oluyor, bazen bunu gerçek hayatlarımıza yansıtıyoruz.
Eldeki tablonun demokratik kimliğini ‘düzenleme’ başlığında Ankara tarafından gündeme taşınan, merakla da beklenen çalışma ise sosyal medyaya ‘ayar’ getireceği ifade edilen adımları içeriyor. Bu konuda sık sık açıklamalarda bulunan ve atılacak adımların sansür değil, sadece denetim getireceğini söyleyen isim, TBMM Dijital Mecralar Komisyonu Başkanı, AK Parti Hatay Milletvekili Hüseyin Yayman. “Sosyal medyanın, çağdaş normlara kavuşması gerekir” diyen Yayman, “Burada, kişilerle ilgili bir düzenlemeden bahsetmiyoruz. Biz, yalan haberin önüne geçmezsek, bu, demokrasimizi tehdit eder hale gelecektir” dese de, son rapor, ‘bugün elde ne var’ kısmında biriken eleştirileri bir araya getiriyor.
-ÖZGÜR MÜYÜZ?-
ABD merkezli insan hakları kuruluşu Freedom House’un “2021 İnternette Özgürlük” raporuna göre, Türkiye, internette özgür değil. Raporda, Türkiye’de internet kullanımı; “Erişim engeli”, “İçerik sınırlaması” ve “Kullanıcı hakları ihlalleri” başlıkları altında incelendi. 100 puan üzerinden yapılan değerlendirmede, Türkiye; “Erişim engeli” başlığında 15 puan, “İçerik sınırlaması” başlığında 10 puan ve “Kullanıcı hakları ihlallerinde” 9 puan aldı ve toplam 34 puanla “özgür değil” sınıflandırmasında yer aldı. Değerlendirmede, toplamda 70-100 arası puan “özgür”, 40-69 arası “kısmen özgür”, 0-39 arası “özgür değil” anlamına geliyor.
-2016 SONRASI!-
Raporda, “AKP hükümeti, 2016’daki darbe girişiminden sonra, muhaliflere geniş kapsamlı bir baskı uyguladı. 2017’de kabul edilen anayasa değişiklikleri, gücü Cumhurbaşkanı’nın elinde topladı” değerlendirmesi yapıldı.
Raporda, “Erdoğan’ın AKP’si, 2002’den beri Türkiye’yi yönetiyor ve başlangıçta bazı liberalleştirici reformlar yapsalar da, siyasi haklar ve sivil özgürlükler için giderek artan bir azalma gösterdiler. Erdoğan, Türk siyasetinde büyük bir güç kullanmaya devam ederken, 2019 belediye seçimlerinde muhalefetin zaferi ve Kovid-19 pandemisinin zaten sallanan ekonomi üzerindeki etkisi, hükümete, muhalefeti bastırmak ve kamusal söylemi sınırlamak için yeni teşvikler verdi” ifadelerine yer verildi.
-GAZETECİLER!-
Türkiye, “Online gazeteciler, yorumcular ve diğer kullanıcılar oto-sansür uyguluyor mu?” başlığında 1 puan, “Anayasa veya diğer yasalar hakları koruyamıyor mu? İfade özgürlüğü, bilgiye erişim ve basın özgürlüğü, bağımsız olmayan bir yargı tarafından mı uygulanıyor?” başlığında 1 puan, “Hizmet sağlayıcılar ve diğer teknoloji şirketleri tarafından kullanıcı verilerinin izlenmesi ve toplanması, kullanıcıların gizlilik haklarını ihlal ediyor mu?” alanında da sıfır puan aldı.
-KARNEMİZ!-
Türkiye’nin, “İçerikleri sınırlama” puanı ise 6 üzerinden 1. Yeni engellenen internet siteleri arasında; Türkiye’nin askeri operasyonları, Kürtçe haberler ve hükümet eleştirileri hakkında içerik yayınlayanlar yer alıyor. Yeni engellenen bazı dijital haber kaynakları, “terör propagandası yapmakla” suçlanıyor. İnternet siteleri, cinsellikle ilgili anahtar kelimeler içeren bir alan adı aldıklarında engellenebiliyor. Ateizmi teşvik eden sayfalar da “İslam’a hakaret olarak” kabul edilip engellenebiliyor.
Türkiye, “Devlet veya devlet dışı aktörler, yayıncıları, içerik barındırıcılarını veya dijital platformları içeriği, özellikle de uluslararası insan hakları standartlarıyla korunan materyalleri silmeye zorlamak için yasal, idari veya başka yollar kullanıyor mu?” başlığında da sıfır puan aldı.
-DİĞERLERİ!-
TBMM Dijital Mecralar Komisyonu Başkanı, AK Parti Hatay Milletvekili Hüseyin Yayman, “Çağdaş ülkelerde, Avrupa’da hangi uygulamalar varsa, biz, Türkiye’de de aynısını olmasını istiyoruz” dese de, eldeki son rapor ve paylaşılan rakamlar, çağdaş ülkelerdeki normların bu noktada olmaması gerektiğine işaret ediyor.
Eleştirel fikir beyan etme, ‘politik, dinsel ve cinsel’ kimlik açıklamada özgürlük gibi başlıklarda sık sık kesintiye uğrayan bu alana dair Ankara tarafından yapılan son çalışma ve atılacak adımların, Freedom House’un “2022 İnternette Özgürlük” raporuna nasıl yansıyacağı şimdiden merak konusu.
Tamer Yazar