ICOMOS’tan Antakya imar planlarına itiraz

ICOMOS Türkiye Milli Komitesi, Antakya Tarihi Kent Merkezi için hazırlanan “Koruma Amaçlı İmar Planı Revizyonu” hakkında detaylı bir görüş yazısı yayınladı. 2023’teki büyük depremler, Akdeniz, İç, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki on bir ilde ve Suriye’nin komşu yerleşim merkezlerinde geniş çaplı yıkıma yol açmış, birçok kültürel miras alanı ciddi şekilde zarar görmüştü.
ICOMOS Türkiye, 1 Mart 2023’te kamuoyuyla paylaştığı “Kültür Varlıkları ve Deprem: Görüş, Değerlendirme ve Öneriler” başlıklı metninde, “Yıkımdan Öğrenerek Geleceği İyileştirmek” gibi konularda önerilerde bulunmuştu. Şimdi ise Antakya’nın tarihi merkezine yönelik koruma amaçlı imar planlarının değerlendirilmesi önem kazanmış durumda.
Antakya, tarih boyunca birçok afete rağmen sürekli yerleşim yeri olarak varlığını sürdürmüş ve çok kültürlü yapısıyla dikkat çekmiş bir kent. Ancak, 2023’te meydana gelen depremler sonucunda Antakya Tarihi Kent Merkezi büyük zarar gördü. 5 Nisan 2023’te yayımlanan Resmî Gazete ’deki Cumhurbaşkanlığı Kararı ile bölge “Riskli Alan” olarak ilan edildi ve 11 Haziran 2024’te yeni koruma amaçlı imar planları askıya çıkarıldı.
ICOMOS Türkiye, planların hazırlanma sürecini ve içeriğini değerlendirirken, koruma ve şehircilik ilkelerine uygunluğunu sorguluyor. Komite, Antakya’nın mevcut kentsel ve kırsal peyzaj bütünlüğü içinde değerlendirilmesi gerektiğini belirtiyor. Üst ölçekli bölgesel ve kentsel planlarla ilişkilerin yeterince kurulmadığı, alt ölçekteki uygulama kararlarının ise henüz belirlenmediği ifade ediliyor.
Ayrıca, 2004 yılında yapılan düzenlemelerle koruma amaçlı imar planlarının kapsamının genişletildiği hatırlatılıyor. Bu çerçevede, Antakya’nın iyileştirilmesine yönelik planların bu tanıma uyması gerektiği belirtiliyor. Planların, yerel halkın ve tüm paydaşların aktif katkısıyla oluşturulması gerektiği vurgulanıyor.
ICOMOS Türkiye, planlama sürecinde yerel halkın katılımının ve şeffaflığın sağlanmasının önemine dikkat çekiyor. Planların, toplumsal hafızayı yaşatacak şekilde yeniden ele alınması gerektiği, ayrıca mülkiyet haklarının korunarak kentsel dokunun sürekliliğinin sağlanmasının önemi vurgulanıyor.
Sonuç olarak, ICOMOS Türkiye, Antakya Tarihi Kent Merkezi için onaylanan planların geri çekilmesini ve sürecin yeniden, yerel halk ve uzmanlarla şeffaf ve katılımcı bir şekilde yürütülmesini öneriyor. – Yusuf Cemil Karaçay-