Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Hatay temalı belgeselleriyle tanınan yönetmen Prof. Dr. Sedat Cereci, kentin unutulmaya yüz tutan kültürel miraslarından biri olan ipekçiliği yeni bir belgeselle gündeme taşıyor. Avrupa ve Türkiye’de belgesel sinemanın önde gelen isimlerinden biri olan Prof. Dr. Cereci, 2015 yılından bu yana Hatay’ın toplumsal ve kültürel dokusunu belgeselleştiriyor. Son çalışması olan “Hatay İpeğine Ağıt”, hem ipeğin tarihsel yolculuğunu hem de günümüzde yaşanan sorunları kayıt altına alıyor.
Antakya’dan Bizans’a uzanan geçmiş
Belgeselin araştırma sürecinde, ipeğin Hatay’a girişine dair dikkat çekici tarihsel detaylara yer veriliyor. Antakya’da 526 yılında meydana gelen büyük depremin ardından, Bizans İmparatoru Justinianus’un halkın yeniden ekonomik toparlanmasını sağlamak amacıyla ipekçiliği bu bölgeye getirmiş olabileceği tezi belgeselin temel dayanaklarından biri. Bu yaklaşım, ipek üretiminin Anadolu’daki başlangıcını M.S. 500’lü yıllara kadar götürüyor.
İpek üretiminde çöküş: deprem ve anlaşmazlıklar
Yönetmenliğini Prof. Dr. Cereci’nin, koordinatörlüğünü Serap Ray’ın üstlendiği çalışmada, Mayıs 2025 itibarıyla başlayan çekimlerle birlikte hem arşiv taraması hem de saha görüntüleriyle Hatay ipeğinin bugünkü durumu belgelendi. 6 Şubat depremlerinde pek çok ipek atölyesinin yıkıldığına, üreticilerin hem fiziksel hem ekonomik olarak büyük zarar gördüğüne dikkat çekiliyor. Ayrıca ipekçiliğin yalnızca doğal koşullardan değil, üreticiler arasında yaşanan anlaşmazlıklar ve rekabetten de olumsuz etkilendiği belirtiliyor.
Dut ağaçlarının azalması, iplik üretiminin neredeyse durma noktasına gelmesi gibi nedenlerle Hatay’da ipekçilik artık yok olma tehdidiyle karşı karşıya. Bu durumun etkileyici bir şekilde işlendiği belgeselin isminin de bu nedenle “Hatay İpeğine Ağıt” olarak belirlendiği açıklandı.
Kültürel belleğe katkı sunan bir yönetmen
Prof. Dr. Sedat Cereci bugüne kadar Hatay’a dair altı farklı belgesel hazırladı. Hatay’ın inanç mozaiğini, mutfak kültürünü, hahaları (Yahudi din adamları), geleneksel çocuk oyunlarını, ortak yemek kültürünü (hırisi) ve 6 Şubat depremini konu edinen bu yapımlar, yaklaşık 60 ülkedeki festivallerde izleyiciyle buluştu. Özellikle Hatay depremi belgeseli, 2024 yılında New York Film Festivali’nde “Onur Ödülü”ne layık görülerek uluslararası alanda büyük takdir topladı.
İlk belgeselini 1992 yılında İstanbul’da çeken Prof. Dr. Cereci, “Hatay İpeğine Ağıt” ile toplamda 32. belgesel çalışmasına imza atıyor. Yeni belgeselin de yurt içi ve yurt dışında çeşitli festivallerde gösterilmesi planlanıyor.