Irak merkezi hükümeti ile Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) arasındaki petrol ihracatına dair yeni anlaşma, 2023 yılında durdurulan Kerkük-Ceyhan Boru Hattı’nın yeniden devreye alınmasına dair umutları artırmış durumda. Bağdat ile Erbil arasında gerginliklerin yumuşaması ve yeni bir petrol anlaşmasının imzalanması, Türkiye üzerinden petrol ihracatını sağlayan bu boru hattının geleceği için önemli bir zemin hazırlamış olabilir.
Irak Başbakanlığı’ndan Önemli Açıklama
Irak Başbakanlık Basın Ofisi tarafından 17 Temmuz’da yapılan açıklamada, Irak Bakanlar Kurulu’nun IKBY ile varılan yeni petrol anlaşmasını onayladığı duyuruldu. Bu anlaşma, IKBY hükümetinin bölgede üretilen tüm petrol gelirlerini, Irak’ın Devlet Petrol Şirketi SOMO’ya teslim etmesini öngörüyor. Ayrıca, her bir varil için IKBY’ye 16 dolar avans ödenecek. Anlaşma, günlük en az 230 bin varil petrolün Bağdat’a teslim edilmesini şart koşuyor; üretim artışına bağlı olarak ise bu miktarın artırılması bekleniyor. Petrol ihracatının durması halinde ise tüm petrol Irak Petrol Bakanlığı’na teslim edilecek.
Bu anlaşma, 25 Mart 2023’te kesilen petrol akışının yeniden başlaması için önemli bir adım olarak değerlendiriliyor. Geçtiğimiz dönemde, Irak Meclisi, IKBY’deki uluslararası petrol şirketlerinin üretim maliyetlerini sübvanse eden bir düzenlemeyi de onaylamıştı. Bu, Türkiye’ye yönelik petrol ihracatının yeniden başlaması açısından kritik bir gelişmeydi.
Gerginliklerin Yumuşaması ve Kerkük-Ceyhan Boru Hattı’nın Yeniden Faaliyete Geçmesi
Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Irak Çalışmaları Araştırmacısı Sercan Çalışkan, Bağdat ve Erbil arasındaki petrol anlaşmasının, taraflar arasında ortak bir iradenin şekillenmeye başladığının bir göstergesi olduğunu belirtti. Çalışkan, “Anlaşmanın teknik boyutlarının ötesinde, Bağdat-Erbil hattındaki gerginliklerin yumuşaması, Türkiye üzerinden petrol ihracatını sağlayan Kerkük-Ceyhan Boru Hattı’nın yeniden devreye alınması için gerekli zemin oluşturabilir” dedi.
Çalışkan ayrıca, bu anlaşmanın özellikle Kasım 2025’te yapılması planlanan Irak seçimlerinden önce hayata geçirilmesinin, Irak’taki iç siyasi istikrar için kritik bir adım olabileceğini vurguladı. Ancak, süreçte ciddi güvenlik sorunları da söz konusu. Irak’ın kuzeyindeki petrol sahalarına düzenlenen insansız hava aracı (İHA) saldırıları, bölgedeki güvenlik açıklarını ve enerji altyapısına yönelik tehditleri bir kez daha gündeme getiriyor. Çalışkan, “Mevcut İHA saldırıları, boru hattının güzergahına doğru yayılırsa, hattın sürdürülebilir bir şekilde işlerlik kazanmasını engelleyen en büyük engel olabilir. Siyasi müzakereler sürerken, bölgesel krizlerin yarattığı güvenlik riskleri de göz önünde bulundurulmalı” diye ekledi.
Dış Politika Dinamikleri: ABD’nin Rolü
Çalışkan, Kerkük-Ceyhan Boru Hattı’nın yeniden faaliyete geçmesinin dış politika dinamikleriyle de yakından ilişkili olduğunu belirtti. ABD’nin, Irak merkezi hükümetine bu hattın açılması konusunda uzun süredir baskı yaptığı biliniyor. Özellikle Donald Trump yönetimi döneminde, Dışişleri Bakanı Marco Rubio ve diğer önemli isimler, Bağdat ile yapılan diplomatik temaslarda bu konuya sıkça dikkat çekmişti. Çalışkan, “ABD’nin bu sürece verdiği destek, Bağdat’ın boru hattının açılması adına attığı adımları kolaylaştırabilir” dedi.
Petrol İhracatına Dair Yeni Bir Dönem Başlıyor mu?
Bağdat ve IKBY arasındaki bu son anlaşma, Kerkük-Ceyhan Boru Hattı üzerinden yeniden petrol ihracatının başlaması için hem teknik hem de siyasi bir zemin oluşturmuş görünüyor. Çalışkan, “Anlaşmanın sağladığı yumuşama ortamı, taraflar arasında hattın yeniden faaliyete geçirilmesine yönelik müzakerelerin hız kazanmasını mümkün kılabilir. Ayrıca, ABD gibi etkin dış aktörlerin süreci destekleyici bir pozisyon alması, Irak hükümetinin adım atmasını kolaylaştırabilir” şeklinde konuştu.
Irak’ta 2025 seçimlerine kısa bir süre kala, Kerkük-Ceyhan Boru Hattı’nın yeniden faaliyete geçmesi meselesi, merkezi hükümet ile IKBY arasında kritik bir müzakere başlığı haline gelebilir. Çalışkan, “Bu süreçte atılacak her adım, yalnızca enerji politikaları açısından değil, aynı zamanda seçim öncesi siyasi denklemler açısından da belirleyici olacak” dedi. Ancak, yapılan son anlaşmanın, iki taraf arasında müzakereleri normal bir zemine çekerek sonuca ulaşmasında önemli bir adım olduğunu ve Kerkük-Ceyhan Boru Hattı’na dair müzakerelerin yeniden canlanabileceğini de sözlerine ekledi.