Fonun Amacı İşsizler, Gerçek Yararlanıcılar Patronlar
İşsizlik Sigortası Fonu, yasaya göre işsiz kalan çalışanlara destek amacıyla kurulmuş olsa da uygulamada tablo farklı. Bu yıl fondan yapılan harcamaların yalnızca yüzde 32’si işsizlere giderken, yüzde 68’i patronlara aktarıldı.
Geçtiğimiz günlerde Meclis’te görüşülen yeni vergi düzenlemeleri arasında AKP tarafından eklenen bir maddeyle, fon kaynaklarının patronlara aktarımında yeni bir kapı daha açıldı. Muhalefet milletvekilleri, maddenin son anda eklendiğini ve içeriğinden haberdar olmadıklarını belirtti.
Teşvikler Artıyor, Kaynak Fon’dan Karşılanacak
Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcısı Zekeriya Coştu, düzenlemenin ayrıntılarını paylaştı. Bakanlık ve KOSGEB’in yürüttüğü program kapsamında tekstil, konfeksiyon, deri ve mobilya sektörlerinde patronlara işçi başına 2 bin 500 lira destek verildiğini belirten Coştu, artık bu kaynağın Bakanlık bütçesinden değil, İşsizlik Sigortası Fonu’ndan sağlanacağını söyledi.
Bakan Yardımcısı, fondan ayrılacak tutarı önce açıklamaktan kaçındı. Ancak milletvekillerinin ısrarı üzerine yapılan hesaplamayla, fondaki prim gelirlerinin yüzde 15’inin yani yaklaşık 45 milyar liranın bu programa aktarılacağı ortaya çıktı. Ayrıca, teşvik kapsamındaki sektörlerin ve işçi başına verilen tutarın artırılması planlanıyor.
TOBB: “45 Milyar Yetmez, Daha Fazlası Lazım”
Meclis’teki komisyon toplantısına katılan TOBB Genel Sekreter Yardımcısı Cengiz Delibaş, patronlar adına yeni taleplerini dile getirdi. Programdan yalnızca KOBİ’lerin yararlanabiliyor olmasının büyük işletmeleri dışladığını belirten Delibaş, hem bu şartın gevşetilmesini hem de fondan ayrılan kaynağın artırılmasını istedi.
Delibaş, “Kaynak yaklaşık 45-50 milyar lira, İşsizlik Sigortası’nın yüzde 15’i. O muhtemelen yetmeyecektir. Bu desteğin bütün imalat sektörünün tamamına sağlanması lazım, bu miktarın da artırılması lazım.” ifadelerini kullandı.
İşsizin Fonu, Sermayenin Sigortası Oldu
25 yıldır yürürlükte olan İşsizlik Sigortası Fonu, kâğıt üzerinde işsiz emekçiyi koruma amacı taşısa da, fiiliyatta sermaye için bir finansman aracı haline geldi. İşçilerden yüzde 1, patronlardan yüzde 2, devletten yüzde 1 oranında kesintiyle oluşturulan fonun gelirleri 25 yılda 1,36 trilyon liraya ulaştı. Giderleri ise 770 milyar lira civarında kaldı.
Hazine, fonu uzun vadeli ve düşük faizli borç kaynağı olarak kullanırken, kamu bankaları üzerinden özel sektöre ucuz kredi sağladı. Bu süreçte işsizlik ödeneği için ağır koşullar getirildi; başvuranların sadece yüzde 40-45’i bu haktan yararlanabildi. Ödenek miktarı ise çoğu zaman asgari ücretin yarısını dahi bulmadı.
Pandemi döneminde fon kaynaklarının patronlara yönlendirilmesi hız kazandı. 2020-2021 yıllarında gelirleri ilk kez aşan harcamalar, doğrudan işçilere değil, Kısa Çalışma Ödeneği aracılığıyla sermayeye aktarıldı. Sonraki yıllarda ise teşvik ödemeleri ve MESEM projesi gibi uygulamalarla fonun dörtte biri patronlara gitti.
Bugün ise fonun patronlara ayrılan oranının daha da artırılması planlanıyor. Meclis’e davet edilen patron temsilcileri, kendilerine sunulan yeni kaynakları yetersiz bulup “daha fazlasını” istiyor.