SES Hatay Şube Hukuk Sekreteri Zeynep Kırıkkaya, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın 2026 yılı bütçesini değerlendirerek sosyal hizmetler alanındaki eksikliklere dikkat çekti. Kırıkkaya, bütçenin hak temelli sosyal hizmet anlayışından uzak olduğunu ve toplumsal cinsiyet eşitliği, çocuk, yaşlı ve engelli hakları gibi kritik alanlarda yetersiz kaldığını vurguladı.
Sosyal hizmetler bütçesi daraldı
2024–2026 döneminde Türkiye’de ekonomik dalgalanmalar, yüksek enflasyon ve gelir eşitsizliğinin sosyal hizmetleri etkilediği belirtiliyor. Kırıkkaya, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bütçesinin reel olarak daraldığını ve kamusal hizmetlerin niteliğinin zayıfladığını ifade etti.
Bakanlığın merkezi bütçedeki payı şöyle gerçekleşti:
• 2022: %3,77
• 2023: %3,35
• 2024: %2,8
• 2025: %2,5
• 2026: %2,8
Kırıkkaya, 2027 yılında bütçenin merkezi bütçeye oranının %4,28’e çıkarılması ve toplam bütçenin 2025’e göre %72 artırılmasının planlanmasına rağmen, kamusal korumanın özellikle çocuklar, kadınlar, yaşlılar, engelliler ve göçmenler açısından yeterli olmadığını kaydetti.
Engelli ve yaşlı hizmetlerinde sorunlar
Türkiye nüfusunun yaklaşık %12’si engelli, %10’u ise yaşlı bireylerden oluşuyor. Ancak bütçeden bu gruplara ayrılan pay artırılmadı. Kırıkkaya, engelli hizmetlerinin çoğunun nakdi sosyal yardımlar üzerinden yürütüldüğünü, erişilebilirlik ve destek projelerinin yavaşladığını belirtti.
Sendika, engelli ve yaşlı hizmetlerinde şu reformları öneriyor:
1. Her ilde “Engelsiz Kent Eylem Planı” hazırlanmalı ve bağımsız bütçe ile desteklenmeli.
2. Kamu huzurevlerinin kapasitesi, ileri yaş nüfusun yaşam beklentisi dikkate alınarak artırılmalı.
3. Özel sektöre verilen teşvikler sonlandırılmalı, kaynaklar kamusal hizmetlere aktarılmalı.
4. Engelli bireylerin istihdama katılımı için destek ve yaptırım mekanizmaları uygulanmalı.
Kadın politikalarında gerileme
Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu verilerine göre 2024 yılında 394 kadın cinayeti ve 258 şüpheli kadın ölümü yaşandı. Kırıkkaya, bütçede kadın politikalarının gerileyen tek sosyal alan olduğunu, toplumsal cinsiyet eşitliği yaklaşımının bütçe metinlerinden çıkarıldığını belirtti.
Sendika, kadın politikalarında şu önlemleri öneriyor:
• Kadınlar için bağımsız bütçe kalemi oluşturulmalı.
• ŞÖNİM ve sığınma evi sayısı nüfusa göre artırılmalı.
• 6284 sayılı yasa etkin biçimde uygulanmalı, İstanbul Sözleşmesi yeniden kabul edilmeli.
• Kadın odaklı politikalar aile temelli yaklaşıma sıkıştırılmamalı.
Çocuk hizmetleri ve korunma
Ülke nüfusunun %26’sını çocuklar oluşturuyor, ancak çocuklara ayrılan bütçe %8’in altında. Personel yetersizliği, kurumların fiziksel eksiklikleri, uzman desteğine ulaşmada güçlükler ve artan ihmal–istismar vakaları dikkat çekiyor.
Sendika, çocuk hizmetlerinde şu önerileri sıraladı:
• Her ilde Çocuk Hakları İzleme Birimi kurulmalı, sivil toplum temsilcileri de yer almalı.
• Kurum bakımının niteliği artırılmalı, personel sayısı bilimsel kriterlere göre artırılmalı.
• Özel kuruluşlara bağımlılık ortadan kaldırılmalı.
Sosyal yardım politikaları
Sosyal yardımlar her dönemin en hızlı büyüyen bütçe kalemi olarak öne çıkıyor. Ancak bu yardımlar, yapısal yoksulluğu çözmek yerine bağımlılık ilişkilerini güçlendiriyor. Yardım alan nüfusun çoğunluğunu kadınlar oluşturuyor ve bu durum ekonomik bağımlılığı pekiştiriyor.
Sendika, sosyal yardımlarda şeffaf veri sistemi oluşturulmasını ve yardım alanlara istihdam programları sunulmasını öneriyor.
Emekçiler için talepler
Kırıkkaya, sosyal hizmetlerde çalışan emekçiler için de taleplerini açıkladı:
• Temel ücret, yoksulluk sınırının üzerinde olmalı, risk ve hizmet yılı dikkate alınarak düzenlenmeli.
• Yatılı kurumlarda çalışanlara ek ödeme artışı sağlanmalı.
• Meslek çalışanlarının görev alanları netleştirilmeli, keyfi iş yükü önlenmeli.
• İcap nöbetleri ve danışmanlık ücretleri adil belirlenmeli.
• Görevde yükselme sınavlarında mülakat kaldırılmalı.
• İş sağlığı ve güvenliği tedbirleri güçlendirilmeli.
Kırıkkaya, sosyal hizmetlerin hak temelli, politik çıkar ve bağımlılık ilişkilerinden arındırılmış biçimde sunulmasının toplumsal adalet ve barış için temel gereklilik olduğunu vurguladı.