Bugün dünya, sürdürülebilir kalkınma ve yeşil ekonomi ekseninde yeni bir yön belirlemiş durumda. Türkiye ekonomisi de mevcut kırılganlıklarını aşmak ve uzun vadeli refahını güvence altına almak için bu küresel dönüşümün merkezinde duruyor.
Makroekonomik tablo: Riskler ve olanaklar
Yeşil ekonomi, yalnızca çevre odaklı bir politika değil; karbon salımını azaltırken büyümeyi korumayı, kaynak kullanımını verimli hale getirmeyi ve toplumsal eşitsizlikleri hafifletmeyi hedefleyen geniş kapsamlı bir kalkınma yaklaşımıdır. Bu artık yalnızca bir “hedef” değil, Türkiye’nin rekabet gücünü sürdürmesi açısından kaçınılmaz bir gerekliliktir.
On İkinci Kalkınma Planı ve Yeşil Mutabakat Eylem Planı gibi stratejik çalışmalar, çevreci üretimi ve döngüsel ekonomi modelini ön plana çıkararak bu makroekonomik yönelimi resmi hale getirmiştir. Ancak bu dönüşüm, Türkiye açısından hem önemli riskleri hem de ciddi yapısal fırsatları barındırmaktadır.
1. Cari açık ve enerji bağımlılığı
Türkiye ekonomisinin en kalıcı zayıflıklarından biri, yüksek enerji ithalatına bağlı olarak oluşan cari işlemler açığıdır. Yeşil dönüşüm tam da bu noktada kritik bir fırsat sunuyor. Güneş, rüzgâr ve jeotermal gibi yerli ve yenilenebilir enerji yatırımlarının hızlandırılması, enerji ithalat maliyetini düşürerek cari açığın kalıcı şekilde azalmasına katkı sağlayabilir. Enerjide yerlileşme, aynı zamanda batarya, depolama sistemleri gibi yüksek teknolojili yeni sektörlerin gelişmesine zemin hazırlayacaktır.
2. İhracatın geleceği ve SKDM
Türkiye’nin en büyük ticaret partneri olan Avrupa Birliği’nin hayata geçirdiği Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM), ihracat yapan şirketler için ciddi bir meydan okuma niteliğinde. Karbon yoğun üretim yapan firmalar bu mekanizma kapsamında ek maliyetlerle karşı karşıya kalacak ve rekabet avantajlarını kaybetme riski yaşayacaktır.
Ancak bu risk aynı zamanda önemli bir fırsatın kapısını açıyor: Yeşil üretim normlarına uyum sağlayan firmalar, hem AB piyasasındaki yerlerini sağlamlaştıracak hem de küresel ölçekte yeşil standartları benimseyen yeni pazarlara erişimde öne çıkacaktır. Uyum, artık uluslararası rekabetin yeni adı haline gelmiştir.
3. Yeşil istihdam ve insan kaynağı
Yenilenebilir enerji, enerji verimliliği ve atık yönetimi gibi alanlar, küresel trendlerle birlikte Türkiye’de de büyük bir büyüme potansiyeli taşımaktadır. Uluslararası raporlar, 2030’a kadar yüz binlerce yeni “yeşil istihdam” yaratılabileceğine işaret ediyor. Ancak bu istihdamın gerektirdiği sürdürülebilirlik ve teknoloji odaklı beceriler, mevcut işgücünün yeniden eğitilmesini zorunlu kılıyor. Mesleki eğitim programlarının ve üniversite müfredatlarının bu dönüşüme uygun şekilde güncellenmesi kaçınılmazdır.
Siyaset boyutu: Finansman ve fiyatlama stratejileri
Yeşil dönüşümün başarısı büyük ölçüde finansman imkanlarına bağlıdır. Bu nedenle yeşil tahviller, sürdürülebilirlik odaklı krediler ve uluslararası çevre finansman kaynakları Türkiye açısından kritik önemdedir. Ancak bu fonları çekebilmek için öncelikle güçlü ve istikrarlı bir makroekonomik zemin gerekmektedir.
Dönüşümün en önemli politika aracı ise karbon fiyatlama sistemleridir. Hükümetin, karbon vergisi veya emisyon ticaret sistemi gibi uygulamaları hızla değerlendirmesi, özellikle yüksek emisyon üreten sektörler için net bir yol haritası belirlemesi gerekmektedir. KOBİ’lere sağlanacak teknik ve mali destekler ise bu sürecin geniş kesimlere yayılmasında kilit rol üstlenecektir.
Sonuç: Gecikmenin faturası ağır olur
Yeşil ekonomi, Türkiye’nin geleceğini güvence altına almak isteyen her politika yapıcısı için zorunlu bir rota haline gelmiştir. Kısa vadede uyum ve yatırım maliyetleri yaratsa da, uzun vadede daha yüksek rekabet gücü, kalıcı enerji güvenliği, düşen cari açık ve daha dirençli bir ekonomi vaat etmektedir.
Bu dönüşümü ertelemek ise maliyetlerin artmasına, ihracat pazarlarının daralmasına ve küresel rekabette geride kalınmasına yol açacaktır. Tutarlı politikalar, güçlü bir vizyon ve kamu-özel sektör işbirliğiyle yeşil dönüşüm, Türkiye’nin yeni ve sağlam büyüme hikâyesinin temelini oluşturabilir.