Medya Dayanışma Grubu bileşenleri, gazeteciliğin mesleki, ekonomik ve etik sorunlarına ilişkin kapsamlı bir yol haritası açıkladı. Deklarasyonda eğitimden özlük haklarına, yerel medyanın teknik sorunlarından dijital dönüşüme kadar birçok başlıkta somut talepler yer aldı.
Gazetecilik Hak ve Özgürlükler Deklarasyonu 2025, Medya Dayanışma Grubu’nda yer alan meslek örgütlerinin ortak imzasıyla kamuoyuna duyuruldu. Basın Konseyi, Çağdaş Gazeteciler Derneği, DİSK Basın-İş, Gazeteciler Cemiyeti, İzmir Gazeteciler Cemiyeti, Parlamento Muhabirleri Derneği, Türkiye Gazeteciler Sendikası, Foto Muhabirleri Derneği, Türkiye Haber Kameramanları Derneği, Diplomasi Muhabirleri Derneği, Ekonomi Muhabirleri Derneği ve Haber-Sen’in katkısıyla hazırlanan deklarasyon, gazeteciliğin mevcut sorunlarına ilişkin kapsamlı tespitler ve çözüm önerileri içeriyor.
Gazetecilik eğitimi ve özlük hakları vurgusu
Deklarasyonda, iletişim fakültelerinde verilen gazetecilik eğitiminin dijitalleşme dikkate alınarak güncellenmesi gerektiği belirtildi. Fakültelere teknik altyapı desteği sağlanması, öğrencilerin çağın gerektirdiği uygulamalarla donatılması ve mezunların mesleğe daha güçlü hazırlanması talep edildi.
Gazetecilik mesleğinin asgari ücret tuzağına düşürülmemesi gerektiğine dikkat çekilirken, serbest gazetecilere yönelik telif programlarının artırılması ve yaygınlaştırılması çağrısı yapıldı. Ayrıca gazeteciliğe ilişkin mevzuatın, devletin medya üzerindeki bir kontrol aracı olmaktan çıkarılması ve doğrudan gazeteciyi ve haberi koruyacak biçimde yeniden düzenlenmesi gerektiği ifade edildi.
Yerel medyada istihdam ve staj önerileri
Yaygın ve yerel medya kuruluşlarının, iletişim fakültesi mezunlarına öncelik vermesinin teşvik edilmesi gerektiği belirtilen deklarasyonda, öğrencilerin bulundukları illerdeki yerel medyada staj yapabilmelerini sağlayacak mekanizmaların kurulması önerildi. Üniversiteler ile basın kuruluşları arasında yapılacak iş birliği protokollerinin uygulanmasının denetlenmesi gerektiği de vurgulandı.
İletişim fakültesi sayısı ve kontenjanlarının, sektörün gerçek ihtiyaçları doğrultusunda yeniden düzenlenmesi; staj ücretlerinin üniversiteler ve kamu tarafından karşılanması talepler arasında yer aldı.
Yerel medyanın teknik ve ekonomik sorunları
Deklarasyonda yerel medyanın teknik ve mali sorunlarına ayrı bir başlık açıldı. Uydu ücretlerinde yerel medya için pozitif ayrımcılık yapılması, daha düşük reklam gelirine sahip yerel televizyon kanallarına ulusal kanallara kıyasla daha uygun tarifeler uygulanması istendi.
RTÜK cezalarında yerel ve yaygın kanallar arasında farklı bir tarife uygulanması, Basın İlan Kurumu’nun yerel medya açısından yerine getirilmesi zor olan kuralları gözden geçirmesi ve ilan-reklam dağıtım süreçlerinde şeffaflığın sağlanması çağrısı yapıldı. Yerel gazetelere ve internet haber sitelerine zorunlu tutulan asgari çalışan sayısının da yeniden değerlendirilmesi gerektiği ifade edildi.
Dijital medyaya geçişte yaşanan sıkıntılar
Yerel gazeteciliğin, sosyal ağlar ve arama motorlarının şeffaf olmayan algoritmalarının yarattığı olumsuzluklara karşı desteklenmesi gerektiği belirtilen deklarasyonda, yalnızca tıklanma odaklı SEO haberciliğinin haber niteliğini zayıflattığına dikkat çekildi.
“Yurttaş gazeteciliği”, “dijital içerik üreticiliği” ve özgün olmayan yapay zekâ kullanımıyla yapılan haberlerin mesleğe zarar verdiği vurgulanarak, gazeteciliğin etik değerlerine ilişkin eğitimlerin artırılması istendi. Yerel medyanın dijital teknolojilere uyum sağlayabilmesi için meslek içi eğitimlerin yoğunlaştırılması önerildi.
Etik ilkeler ve özdenetim çağrısı
Deklarasyonun etik başlığında, gazetecilik meslek etiği kurallarının tüm meslek örgütlerinin katılımıyla ortaklaştırılması gerektiği belirtildi. Siyasi baskı ve hapis tehdidi yaratan düzenlemeler yerine, medyanın özdenetim mekanizmalarının güçlendirilmesi talep edildi.
Serbest ve dijital mecralarda çalışan gazetecilerin sendikalara ve meslek örgütlerine katılımının teşvik edilmesi, medya okuryazarlığı çalışmalarının artırılması ve bağımsız medya ombudsmanlığının yaygınlaştırılması da deklarasyonda öne çıkan başlıklar arasında yer aldı. Medya Dayanışma Grubu, Gazetecilik Hak ve Özgürlükler Deklarasyonu 2025 ile hem meslek örgütlerine hem de karar alıcılara, gazeteciliğin kamusal yarar temelinde güçlendirilmesi için ortak bir çağrı yaptı.