Anadolu’dan Amerika’ya kaçırılan bir hikaye…

Antik Antakya Mozaikleri

Amerika’nın Florida eyaletindeki St. Petersburg Güzel Sanatlar Müzesi İcra Direktörü Kristen Shepherd’ın çabaları ve meraklı takibi sonucunda Müze bahçesinde gömülü vaziyette bulunan Antakya Mozaikleri, Anadolu’dan Avrupa ve Amerika’ya kaçırılan mozaiklerin kalabalığına bir kez daha işaret etti.Peki, bu konuda Hatay bir adım atar ve Florida’ya uzanan hatta mozaiklerin ‘yasal’ kaynağını sorgular mı?

Yüzyıllar boyunca kültür ve sanatın en önemli merkezi olma konumunu koruyan, Anadolu’nun en kadim topraklarından Antakya, dünya tarihinin en eski medeniyetlerinin bulunduğu coğrafyasının zenginliğinde ‘talan’ denen yasa dışılığı belki de en fazla yaşayan antik kentlerin başında gelir. Buna dair anlatılanlara en son örnek, Amerika’nın Florida eyaletinden geldi. Eyaletin St. Petersburg Güzel Sanatlar Müzesi İcra Direktörü Kristen Shepherd’ın çabaları ve meraklı takibi sonucunda Müze’nin bahçesine gömülü şekilde bulunan ve gayet iyi durumdaki antik mozaiklerin adresinin Antakya olduğu ifade edildi.
-EDİTÖRÜN KÖŞESİ-
Konu, geçtiğimiz günlerde Tampa Bay Business Journal isimli bir dergide yayınlanan bir makale ile gündeme taşındı. Dergi’nin Editörü Alexis Muellner tarafından kamuoyuna duyurulan haberde, Müze’nin bahçesinden çıkarılan mozaik parçalarının (toplam 4 adet), 1960’lı yıllarda Müze tarafından satın alındığı bilgisine yer veriliyor. Eyaletin St. Petersburg Güzel Sanatlar Müzesi İcra Direktörü Kristen Shepherd’ın bu son çıkan mozaikler konusundaki heyecanı da makale içinde dikkat çeken bir diğer detay. İfade edilene göre, bölgede yeni açılacak müzelerin yaratacağı rekabet ortamında, bu buluntuların St. Petersburg Güzel Sanatlar Müzesi’ne ciddi anlamda bir avantaj sağlayacağının bu anlamda altı çiziliyor.
-SURİYE VE IRAK-
New York’taki Whitney Amerikan Sanat Müzesi, dünyaca ünlü Sotheby’s Müzayede Salonu ve Los Angeles Sanat Müzesi gibi önemli noktalarda deneyimi olan Müze İcra Direktörü Kristen Shepherd, konuya dair konuşmasında, Suriye ve Irak’ta son dönemde tarihi ve kültürel alanlara İŞİD ve diğer radikal silahlı gruplar tarafından verilen zararlara işaret ederken, ortaya çıkarılan Antakya mozaiklerinin bu konuyu (Dünya Kültürel Mirası) konuşmak için kendilerine iyi bir fırsat sunduğunu ifade etti.
-SÜREÇ YASAL MI?-
Amerika’nın Florida eyaletindeki St. Petersburg Güzel Sanatlar Müzesi tarafından 1960’lı yıllarda satın alınarak envantere alınan mozaiklerin Amerika’ya nasıl gittiği çok net değil. Ancak bu konuda paylaşılan bazı bilgiler, 1932-1939 yılları arasında Amerikan Princeton Üniversitesi ekiplerince Antakya’da yürütülen ilk arkeolojik kazılara kadar uzanıyor. Merak edilen, söz konusu mozaiklerin detayları ve Antakya’dan çıkarılıp Amerika’ya hangi yollarla götürüldüğü! Ya da götürüldüğü şeklin ne kadar ‘yasal’ olduğu!
Bu alanda önemli çalışmalar yapan ve geçmiş yıllarda yapılan bu tür kazılar sonucunda Anadolu’dan yurt dışına kaçırılan eserlerin Türkiye’ye yeniden kazandırılmasında ciddi bir çaba gösteren Kültür ve Turizm Bakanlığı nezdinde bir adım atılması ve konuya dair ‘resmi kanallar üzerinden’ bilgi alınması noktasında, gözler, Hatay İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nde olacak!
-1932’DEN 1939’A –
Bilindiği gibi, 1932-1939 yılları arasında, Fransız mandası döneminde; Princeton Üniversitesi, Worcester Sanat Müzesi, Baltimore Sanat Müzesi ve Louvre Müzesi gibi üniversite ve kurumun içinde yer aldığı “The Committee for the Excavation of Antioch and Its Vicinity” adlı kazı ekibi tarafından Antiokheia (Antakya), Seleukeia Pieria (Samandağ) ve Daphne’de (Harbiye) sistematik kazılar yapılmış, kazılarda ortaya çıkarılan 300’den fazla mozaik taban kaplaması ise corpus halinde D. Levi tarafından yayınlanmıştı. Amerika’nın Florida eyaletindeki St. Petersburg Güzel Sanatlar Müzesi’nin bahçesinde ‘gömülü’ halde bulunduğu ifade edilen Antakya Mozaikleri’nin de bu dönemin bir karşılığı olduğu söyleniyor.
Bugün dünyada 30’a yakın müze ve özel koleksiyona dağılmış olan mozaiklerin bir kısmı Hatay Arkeoloji Müzesi’nde sergileniyor. -Tamer Yazar-