Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı,  Sudan’da tarım yapmak üzere kiralanan 780 bin hektar arazinin  karşı tarafın yükümlülüklerini yerine getirmemesi nedeniyle kaynak aktarılmadığını bu nedenle herhangi bir zararın oluşmadığını iddia etti. Ulaştırma Bakanı Abdülkadir Uraloğlu ise Afyonkarahisar’da yolcu garantili olarak IJC Holding tarafından işletilen Zafer Havaalanı’nın “günü geldiğinde işe yarayacağını” belirtti.

TBMM’de milletvekillerinin sorularını yanıtlayan Tarım Bakanı İbrahim Yumaklı Sudan’da üretim yapmak üzere kiralanan araziye ilişkin bir soruya verdiği yanıtta “Araziler tahsis edilmeği için,  proje hayat geçmemiş, üretim yapılmamış, herhangi bir kaynak aktarılmamıştır. Şirketin Sudan’da herhangi bir yatırımı yoktur. Kamu zararı oluşmamaktadır. Bu mantıkla gidersek hiçbir AR-GE projesini yapmamamız gerekiyor bu durumda” dedi. Bakan Yumaklı AKP iktidarı döneminde ilk kez ithal edilen saman konusunun da artık gündemden çıkarılması gerektiğini belirterek

“Ben kendi adıma hicap duyuyorum o da saman konusu. Ülkemizde hayvancılığın yem olarak kullandığı saman miktarı 18 milyon ton. Bizim üretimimiz 24 milyon ton. Çeşitli amaçlarla üretime kıyasla herhangi bir değeri olmayan birtakım ithalat konusunu burada ‘Saman bile ithal ediyor’ demek hakikaten üzücü. 2022 yılında 3 bin 665 ton ihracat yapılmış, 217 ton ithalat yapılmış. 2023 yılının ilk 10 ayında 3 bin 699 ton ihracat yapılmış 234 ton ithalat yapılmış. Bence artık bu tartışmanın siyaseten de bitmesi gerekir” diye konuştu.

Zamanı gelince işe yarayacak

Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdülkadir Uraloğlu ise Zafer Havaalanı ile ilgili olarak sorulan bir soruya verdiği yanıtta  Yap- işlet- devret projelerinin hem bir yapım  hem de finansman modeli olduğunu söyledi. Uraloğlu  “Çokça eleştiri var. Bazı olağanüstü durumlarda bunlar can simidi gibidir. Bugün yeterince kullanılmıyor olabilir ama yarın bunlara ihtiyacımız olacaktır” yanıtını verdi. Uraloğlu yap işlet modeliyle yapılan otoyollarla ilgili olarak da “Siz yapacağınız yolun önce maliyetini sonra Türkiye’nin hangi şartlarda kredi bulacağını hesaplarsınız ve hangi şartlarda kredi verirseniz o yolu yaptırabileceğinizi hesaplarsınız. Hesap çok basit. Yapım döneminde devletin cebinden para çıkmaz ama işletme döneminde bizim karşılamayan garantilerle ilgili mutlaka garanti vermemiz gerekir. Çünkü bu yabancı sermaye girişimi olduğu için bunu vermediğiniz takdirde böyle bir yatırım alamazsınız. Osman Gazi köprüsünün 6,9 milyara dolar sadece yapım maliyeti vardır. Bunun finansmanı ve 15 yıllık işletme süresini kattığınız zaman 13 milyar dolara tekabül ediyor. Bizim verdiğimiz garanti 12,5 milyar dolardır. Çanakkale Köprüsü de sadece bir köprü değil, 101 kilometre otoyolla beraber yapılmıştır. Oradaki yapım maliyeti 2 milyar 537 milyon eurodur” diye konuştu. Uraloğlu İstanbul Ankara arası ulaşımın da hızlı trenle 80 dakikaya ineceğini açıkladı.

Sudan’da arazi ne zaman kiralandı?

Türkiye’nin Sudan’da arazi kiralama girişimi ilk olarak 2013 yılında Mehdi Eker’in bakanlığı döneminde başladı.  Sudan’da 99 yıllığına 780 bin 500 hektar tarım arazisi kiralandığı, bu arazilerde hem devlet hem özel sektörün tarımsal üretim yapacağı duyuruldu.

Bakanlar Kurulu’nun 9.11.2015 tarih ve 2015/8234 sayılı kararı ile onaylanan ”Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Sudan Cumhuriyeti Hükümeti Arasında İkili Tarımsal İşbirliği ve Ortaklığına İlişkin Anlaşma”ya dayanılarak “Türk Sudan Uluslararası Tarım ve Hayvancılık Anonim Şirketi kuruldu. Şirket sermayesinin yüzde 80’i, Tarım Bakanlığı Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğüne, yüzde 20’si Sudan’a ait.

Türkiye-Sudan Ticaret ve Ekonomik Ortaklık Anlaşması Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 24 Aralık 2017 tarihinde Sudan’a gerçekleştirdiği ziyaret sırasında dönemin Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekçi ve Sudan Cumhuriyeti Ticaret Bakanı Hatim El Sir Ali tarafından imzalandı.

Nisan 2019’da Sudan’da darbe ile yönetim devrilince, Türkiye’nin bu ülkedeki tarımla ilgili faaliyetleri belirsizlik sürecine girdi.   2021 yılında darbe ile iktidara gelen Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı Abdulfettah El-Burhan, Ağustos 2021’de Ankara’ya gelerek Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüştü. O ziyarette de Türkiye’nin Sudan’da tarım yapması yine gündeme geldi. Görüşme sonrasında Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay özel sektöre Sudan’da tarım alanında yatırım çağrısı yaptı.

Sudan’da tarımsal üretim yapma macerası, 1 Aralık 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı ile Türk Sudan Uluslararası Tarım ve Hayvancılık Anonim Şirketi’nin tasfiye edilmesi ile son buldu.(Sami Gökçe)