Hatay’da sağlıksız koşullarda üretilen ve muhafaza edilen yarım ton süt ve süt ürünü imha edilmek üzere toprağa gömüldü. Ancak bilimsel çalışmalar ve uzman görüşleri, bu yöntemin sanıldığı kadar masum olmadığını ortaya koyuyor. Hem çevre hem de halk sağlığı tehlikeye atılabilir.
Hatay’ın Reyhanlı ilçesinde gerçekleştirilen denetimlerde, sağlıksız koşullarda üretildiği tespit edilen yaklaşık 500 kilogram süt ve süt ürünü toplanarak toprağa gömülerek imha edildi. Ancak bu yöntemle yapılan imhanın çevresel ve sağlık yönünden taşıdığı riskler kamuoyunun gündemine oturdu.
Yer altı suyu ve çevresel etkiler
2018 yılında Science of The Total Environment dergisinde yayımlanan bir çalışmaya göre, bozulmuş hayvansal gıdaların gömülmesiyle birlikte içerdikleri organik maddeler toprakta çözünerek nitrat, fosfat, amonyak gibi kimyasalların yayılmasına neden oluyor. Bu maddeler, özellikle geçirgen toprak yapısında yer altı sularına ulaşarak içme suyu kaynaklarını tehdit ediyor.
Bozulmuş süt ürünleri, yüksek protein ve laktik asit içerikleri nedeniyle bakteriyel aktiviteyi artırarak mikrobiyal kirliliğe de yol açabiliyor. International Journal of Environmental Research and Public Health’te yayımlanan 2021 tarihli bir makale, bu tip atıkların Salmonella, Listeria ve E. coli gibi patojenlerin taşınmasına neden olabileceğini belirtiyor.
Uzmanlar alternatif bertaraf öneriyor
Çevre güvenliği ve atık yönetimi alanında çalışan uzmanlar, bozulmuş gıdaların toprağa gömülerek imha edilmesinin kontrolsüz bir uygulama olduğuna dikkat çekerek, bu tür ürünlerin lisanslı atık bertaraf tesislerinde kompostlama, biyogaz üretimi ya da yüksek sıcaklıkta yakma gibi yöntemlerle imha edilmesini öneriyor.
Türkiye’de yürürlükte olan “Hayvansal Yan Ürünler Yönetmeliği” de, sağlık riski taşıyan gıda ürünlerinin gömülerek değil, kontrollü tesislerde çevreye zarar vermeyecek biçimde yok edilmesini öngörüyor.
Hatay tabip odası’ndan çarpıcı uyarı
Hatay Tabip Odası Başkanı Dr. Sevdar Yılmaz da konuyla ilgili gazetemize yaptığı açıklamada şu değerlendirmelerde bulundu:
“Çok büyük miktarlarda (tonlarca) olursa toprağın kimyasal yapısını değiştirir, mikrobiyal dengeyi bozabilir. Süt bozulunca azot, fosfor ve amonyak gibi kimyasal maddeler ortaya çıkar. Bunlar yeraltı sularını kirletebilir. Bozuk süt ürünleri mikroorganizmalar da içerir. Bunlar da suyu kirleterek zehirlenmelere sebep olabilir. Özellikle tifoya sebep olan Salmonella bakterisinin ve toksinlerinin yayılımı olabilir. Ayrıca metan gazı ortaya çıkar ve sera etkisi yaparak iklim üzerinde olumsuz etkileri olabilir. Bu yöntem hem halk sağlığını riske atar, hem çevre kirliliğine neden olur, hem de biyolojik dengenin bozulmasına sebep olabilir.”
Dr. Yılmaz ayrıca, bu tür ürünlerin imhasında yasal prosedürün önemine de dikkat çekerek şu bilgileri verdi:
“Bozuk ürünlerin imhası belediyenin iznine tabidir. Üretilen veya ticareti yapılan gıda maddesi tüketimi sakıncalı olacak şekilde bozulursa, bu malların satılmayıp ilgili belediyeye başvurmak suretiyle imhasının sağlanması yasal zorunluluktur.”
Hatay’daki imha işlemi kısa vadeli bir çözüm gibi görünse de bilimsel veriler ve uzman görüşleri, toprağa gömülen süt ve süt ürünlerinin çevresel tahribata ve halk sağlığına ciddi zararlar verebileceğini ortaya koyuyor. Bu nedenle, yerel yönetimlerin bu tür imhaları çevre mühendisliği ilkelerine uygun yöntemlerle gerçekleştirmesi büyük önem taşıyor.