Hatay Akademik Meslek Odaları Koordinasyon Kurulu (HAMOK), 6 Şubat 2023 depremlerinin ardından yürütülen soruşturma ve yargı süreçlerine ilişkin yazılı bir açıklama yaparak, adalet talebinin bilimsel, teknik ve hukuki ilkeler doğrultusunda ele alınması gerektiğini vurguladı.
Açıklamada, depremlerin yol açtığı büyük yıkım ve can kayıplarının toplumda güçlü bir adalet beklentisi oluşturduğu belirtilirken, bu beklentinin duygusal yaklaşımlar, kolektif suçlamalar ya da meslek gruplarını hedef alan genellemeler üzerinden değil; yetki, sorumluluk ve mevzuat çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiği ifade edildi.
“Yapı üretim süreci bir bütün olarak ele alınmalı”
HAMOK, deprem sonrası açılan davaların büyük ölçüde yapım sürecinde görev alan kişi ve meslek mensupları üzerinden yürütüldüğüne dikkat çekti. Açıklamada, bir yapının güvenli ve hukuka uygun şekilde inşa edilmesinin yalnızca proje veya uygulama aşamasıyla sınırlı olmadığı; imar planı kararları, ruhsatlandırma süreci, denetimler ve kullanım aşamalarının tamamının birlikte değerlendirilmesi gerektiği vurgulandı.
Yapı üretim sürecinin yalnızca tek bir halkasına odaklanılarak yürütülen yargılamaların, idari ve teknik sorumlulukların bütüncül biçimde ortaya konulmasını engellediği belirtilerek, depremin çok boyutlu sonuçlarının planlama ve denetim süreçlerinden bağımsız ele alınmasının hem teknik hem de hukuki açıdan doğru olmadığı kaydedildi.
“Masumiyet karinesi ve adil yargılanma hakkı zedeleniyor”
HAMOK açıklamasında, meslek odalarına yansıyan bilgiler doğrultusunda bazı soruşturma ve kovuşturmalarda ciddi hukuki sorunlar yaşandığı ileri sürüldü. Proje, uygulama veya denetim süreçlerinde herhangi bir yetkisi, imzası ya da fiili müdahalesi bulunmayan kişiler hakkında dahi cezai işlem başlatıldığı belirtilerek, bunun masumiyet karinesi ve adil yargılanma hakkı açısından sakıncalar doğurduğu ifade edildi.
Bu yaklaşımın, gerçek sorumluların tespit edilmesini zorlaştırdığı ve kamuoyunun adalet beklentisini karşılamaktan uzak olduğu vurgulandı.
Bilirkişi raporları eleştirildi
Açıklamada, yargılamalara yön veren bilirkişi raporlarının niteliğine ilişkin eleştiriler de yer aldı. Alanında uzman olmayan kişiler tarafından hazırlanan, teknik ve mevzuat hataları içeren raporların mahkeme kararlarını etkilediği savunuldu. Bilimsel veri ve neden-sonuç ilişkisi kurulmadan hazırlanan raporların, sağlıklı ve adil yargılama yapılmasının önünde engel oluşturduğu belirtildi.
“Sistematik yapısal sorunlar göz ardı ediliyor”
HAMOK, depremlerdeki yıkımın temel nedenleri arasında yer alan sistematik yapısal sorunların yeterince dikkate alınmadığını ifade etti. Açıklamada, meslek odalarının yıllardır uyarılarda bulunduğu imar affı uygulamaları, ruhsatsız ve denetimsiz kat ilaveleri, taşıyıcı sistemi zayıflatan bilinçsiz müdahaleler ile idari denetim eksikliklerinin yapı güvenliğini ciddi biçimde zedelediği kaydedildi.
Bu uygulamaların büyük bölümünün, ilgili meslek mensuplarının teknik kontrolü ve onayı dışında gerçekleştiği belirtilerek, asıl sorumluluğun bu süreçleri mümkün kılan idari ve yapısal kararlarda aranması gerektiği vurgulandı.
Yargılamalar için dört temel ilke vurgusu
HAMOK, adaletin sağlanabilmesi için yargı süreçlerinin şu temel ilkeler doğrultusunda yürütülmesi gerektiğini açıkladı:
• Yetki ve sorumluluk ilişkisinin net biçimde ortaya konulması, ihmal ve kasıt ayrımının bilimsel olarak yapılması,
• Zaman aşımı ve dönemin mevzuatının dikkate alınması, idari sorumluluğun görünür kılınması,
• Bilirkişilik sisteminin uzmanlık, etik ve şeffaflık esaslarına göre yeniden düzenlenmesi,
• Yargılamaların yalnızca geçmişe değil, güvenli yapılaşmanın geleceğine odaklanması.
İmza atan kurumlar
Açıklama, Hatay’daki çok sayıda meslek kuruluşunun imzasıyla kamuoyuna duyuruldu. Metne imza atan kurumlar şu şekilde sıralandı:
• Hatay Barosu
• Hatay Diş Hekimleri Odası
• Hatay Eczacı Odası
• Hatay Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası
• Hatay Tabip Odası
• Hatay Veteriner Hekimler Odası
• TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Hatay İl Temsilciliği
• TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Hatay İl Temsilciliği
• TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Hatay Şubesi
• TMMOB Jeofizik Mühendisleri Odası Hatay İl Temsilciliği
• TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Hatay İl Temsilciliği
• TMMOB Makina Mühendisleri Odası Hatay İl Temsilciliği
• TMMOB Mimarlar Odası Hatay Şubesi
• TMMOB Şehir Plancıları Odası Hatay İl Temsilciliği
• TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Hatay Şubesi
Açıklamanın sonunda, HAMOK ve imzacı kurumlar, bilimsel hakikat ve hukukun üstünlüğü temelinde yürütülecek adil bir hesap verme sürecinin takipçisi olmaya devam edeceklerini kamuoyuna duyurdu.