Türkiye’nin önde gelen hava yolu şirketlerinden Pegasus, 44 adet yeni uçağını devlet teşvikleriyle edindi. Devletin vergi indirimi ve yatırım katkılarıyla sağladığı bu uçaklar, Sabancı ailesine neredeyse hiçbir maliyet getirmedi.
Devletin desteğiyle Pegasus filosunu büyüttü
Pegasus Hava Yolları, son dönemde gerçekleştirdiği uçak alımlarıyla dikkatleri üzerine çekti. Ancak bu yatırımın perde arkasında yer alan devlet teşvikleri, kamuoyunda yeni bir tartışma başlattı. Toplamda 44 adet yeni uçak, vergi indirimi ve yatırıma katkı teşviki kapsamında neredeyse sıfır maliyetle Pegasus filosuna katıldı.
“Ali Bey, sen kaç uçak alacaksın?”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, 2023 yılı sonunda Sabiha Gökçen Havalimanı’ndaki ikinci pist açılışında Pegasus’un patronu Ali Sabancı’ya yönelttiği esprili ama anlamlı soru, bugün daha net bir karşılık buldu: “Ali Bey, Türk Hava Yolları 300 uçak alıyor. Sen kaç tane alacaksın?”
Bu diyalogdan tam bir yıl sonra, Pegasus, Aralık 2024’te Boeing ile 200 uçaklık dev bir anlaşmaya imza attı. Bu siparişin 100’ü kesinleşmiş durumda, kalan 100 uçak ise değerlendirme sürecinde.
44 uçak devlet desteğiyle bedelsiz alındı
Pegasus’un dev siparişinin arkasındaki finansman modeli ise dikkat çekici. 2009 yılında dönemin Başbakanı Erdoğan ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek döneminde hazırlanan yatırım teşvik programı, bu sürecin temelini oluşturdu.
Bu programa göre:
100 uçağın 84’ü için %50,
Kalan 16 uçak için ise %15 oranında yatırıma katkı teşviki uygulandı.
Bu teşviklerin hesaplaması ise şöyle yapıldı:
Uçak başına ortalama piyasa değeri: 100 milyon dolar
Toplam yatırım değeri: 10 milyar dolar
16 uçak için: 1.6 milyar dolar x %15 = 240 milyon dolar teşvik
84 uçak için: 8.4 milyar dolar x %50 = 4.2 milyar dolar teşvik
Bu durumda toplamda 4.44 milyar dolarlık devlet teşviği ile Ali Sabancı’nın şirketi Pegasus, 44 uçağı hiçbir mali yük altına girmeden satın almış oldu.
“Vergi indirimiyle finanse edildi”
Evrensel gazetesinin özel haberine göre, Pegasus’un bu uçakları alırken herhangi bir mali yükümlülük altına girmediği ifade edildi. Şirketin son iki yılda elde ettiği 34 milyar liralık net kâr da dikkate alındığında, bu tür teşviklerin büyük sermaye gruplarına sağladığı avantaj bir kez daha gözler önüne serildi.
Vergi indirimlerinin bu tür yüksek bedelli yatırımlarda nasıl kullanıldığını ortaya koyan bu tablo, Türkiye’de devletin özel sektöre olan desteğini sorgulatan yeni bir başlık haline geldi.
Teşvik sistemi kimler için?
Devletin sunduğu yatırım teşvikleri, özellikle havacılık gibi sermaye yoğun sektörlerde belirleyici oluyor. Ancak bu teşviklerin kimler için, hangi koşullarda ve ne düzeyde sağlandığı konusu hâlâ netlik kazanmış değil.
Pegasus örneği, Ali Sabancı gibi büyük sermaye sahiplerinin nasıl avantaj sağladığını ve devletin bu yatırımlarda ne ölçüde “ortağı” olduğunu ortaya koyuyor.