GSYH’de Hatay ilk 10’da yok

Gayri Safi Milli Hasıla’da 81 il içinde ilk 10’a giremeyen İlimiz HATAY, vergi tahakkukunda Türkiye 8.si, vergi tahsilatında Türkiye 8.si oldu. 2019’da Türkiye’de kişi başı gelir 9213 dolar olurken, 11 il bu rakamı aştı. Sırasıyla; Kocaeli, İstanbul, Ankara, Tekirdağ, İzmir, Bursa, Bilecik, Yalova, Eskişehir, Manisa ve Kırklareli’de kişi başı gelir, Türkiye ortalamasını geçti. Bu listede ilimiz Hatay yok. Ankara, Tekirdağ, İzmir, Bursa, Bilecik, Yalova, Eskişehir, Manisa, Kırklareli ve Antalya, kişi başı gelir ortalamasına en yakın aday iller oldu. Bunlar arasında da Hatay yok.
Türkiye’nin ulusal ölçekteki Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) istatistikleri, üç ayda bir Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanıyor. Her ne kadar, son yıllarda il düzeyindeki verilerin yayımlanma sıklığı artsa da, bu notun yayımlandığı tarihte 2019 il düzeyi GSYH verileri daha açıklanmamış ve bu verilerin ne zaman açıklanacağına dair bir takvim paylaşılmamıştı.
Geçmiş yıllarda da yaşanan il düzeyindeki veri ihtiyacını takiben, kısa adı TEPAV olan Türkiye Ekonomi Politikaları Vakfı tarafından, ilk defa 2016 yılında 81 ilin GSYH değerleri gece ışıkları aracılığıyla tahmin edilmişti. Bu güncel çalışma için, yine gece ışıklarıyla, 81 ilin 1992-2019 dönemindeki GSYH değerleri tahmin edildi.
Çalışmada öne çıkan bazı bulgular şu şekilde sıralanıyor:
•TEPAV İl Bazında Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) tahminlerine göre, 2019 yılında Türkiye’nin en büyük 10 ili; İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Kocaeli, Antalya, Konya, Adana, Gaziantep ve Manisa olarak sıralandı.
•2019 yılı GSYH tahminlerine göre GSYH’si en düşük 10 il, sırasıyla Bayburt, Ardahan, Tunceli, Kilis, Gümüşhane, Iğdır, Bartın, Sinop, Çankırı ve Bingöl olarak listelendi.
•2019 yılında Türkiye nüfusunun yüzde 19’u İstanbul’da ikamet ederken, İstanbul, Türkiye ekonomisinin yüzde 31’ini oluşturmaktadır.
•2019 yılında, 81 ilden 58’inin pozitif bir büyüme gerçekleştirdiğini tespit ettik. Buna ek olarak, 58 ilden 32’si, Türkiye’nin büyüme hızı olan yüzde 0,9’dan daha hızlı bir büyüme gösterdi. Diğer yandan, 2019 yılında daralan 23 il incelendiğinde de, kıyı şeridi haricindeki Anadolu illerinin öne çıktığını tespit ettik.
•Türkiye genelinde en hızlı büyüyen ilk 10 il, sırasıyla Manisa, Osmaniye, Gaziantep, Ardahan, Hatay, Ağrı, Yalova, Kilis, Şanlıurfa ve Muş olarak listelendi.
•Türkiye genelinde GSYH’si en fazla daralan ilk 10 il, sırasıyla Kayseri, Kütahya, Aksaray, Kars, Ankara, Şırnak, Bingöl, Konya, Elazığ ve Tunceli olarak sıralandı.
•Nüfus değerleri de göz önünde bulundurulduğunda, 2019 yılında kişi başı gelir düzeyinde artış yaşayan tek il Çankırı oldu.
•Kişi başı gelirde en fazla kaybın yaşandığı iller; Ankara, Kayseri, Aksaray, Nevşehir, Konya, Şırnak, Kütahya, Antalya, Batman ve Karaman olarak sıralandı.
•Türkiye genelinde değerlendirildiğinde, 2018’de Türkiye’nin 6 ili yüksek gelir grubundayken, enflasyondan arındırılmış TL cinsinden gerçekleşen sınırlı büyüme/daralma ve dolar karşısındaki değer kaybı ile yüksek gelirli 6 il arasında yer alan Ankara, Bursa, İzmir ve Tekirdağ, 2019 yılında yüksek gelir grubundan orta-yüksek gelir grubuna geriledi.
•2019 itibariyle, 2 il (İstanbul ve Kocaeli) yüksek gelir, 75 il orta-yüksek gelir ve 4 il (Ağrı, Bitlis, Şanlıurfa ve Van) orta-düşük gelir grubunda yer aldı.
•2019 yılında Türkiye’nin kişi başı geliri 9 bin 213 dolar olarak hesaplanırken, 11 ilin; Kocaeli, İstanbul, Ankara, Tekirdağ, İzmir, Bursa, Bilecik, Yalova, Eskişehir, Manisa ve Kırklareli’nin kişi başı geliri Türkiye ortalamasını geçti.
•Türkiye nüfusunun sadece yüzde 21,0’ı yüksek gelirli illerde ikamet etmektedir. Geri kalan yüzde 79,0 ise orta gelir düzeyindeki illerde ikamet etmektedir.
•2019 yılında kişi başı geliri en yüksek il 15 bin 643 dolar ile Kocaeli iken, Kocaeli’yi 15 bin 183 dolar ile İstanbul, 11 bin 498 dolar ile Ankara takip etmektedir.
•Kişi başı gelirinde değer olarak en fazla daralmanın yaşandığı il ise 1.212 dolarlık azalma ile Ankara oldu.
•2019 yılında kişi başı geliri en düşük il olan Ağrı, İstanbul’un beşte biri kadar kişi başı gelire sahiptir.
•81 ilin kişi başı gelir performansları, daha uzun vadede, 1992-2019 döneminde incelendiğinde, 81 ilin 81’inin de kişi başı gelirlerini bu dönem içerisinde artırmayı başardığı görülmektedir.
•1992’de Kocaeli’nin kişi başı geliri 3 bin 805 dolar iken, son 30 yılda kişi başı gelirini 11 bin 838 dolar artırarak 15 bin 643 dolara sıçradığı görülüyor. Kişi başı gelirlerinde, 1992-2019 döneminde en fazla artışı yakalayan diğer iller ise İstanbul, Yalova, İzmir, Tekirdağ, Bilecik, Manisa, Bursa, Ankara ve Çanakkale olarak sıralanırken; Ankara, İzmir ve Manisa haricinde listede genellikle Marmara bölgesinin öne çıktığı görülüyor.
•Kocaeli ve İstanbul haricindeki 79 ilin, orta-gelir tuzağı olarak da adlandırılan orta gelir eşiğini geçmekte güçlük yaşadığı görülüyor.
79 il arasında, özellikle mevcut kişi başı gelirlerinin orta gelir tuzağı sınırını geçmeye yakınlıkları dolayasıyla; Ankara, Tekirdağ, İzmir, Bursa, Bilecik, Yalova, Eskişehir, Manisa, Kırklareli ve Antalya, bu tuzaktan çıkmaya en yakın adaylar olarak öne çıkıyor. -Cemil Yıldız-