Hatay ve Ankara’nın gündemindeki başlık:

Temelli Dönüş Tartışması!

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 1 milyon Suriyeliyi geri gönderme planı hazırlandığını açıklamasıyla, CHP’nin, iktidar değişikliğinde tüm Suriyelileri geri gönderecekleri yönündeki açıklamalar, gündemdeki yerini koruyor. Zafer Partisi Genel Başkanı Ümit Özdağ’ın da katıldığı bu sert tartışmanın gölgesindeki Hatay ise İstanbul ve Şanlıurfa’nın ardından Türkiye’de en fazla Suriyeli sığınmacıya ev sahipliği yapan haliyle, ‘geri dönüş’ senaryolarını yakından izleyen kentlerin başında geliyor.

Cumhurbaşkanı, AKP Genel Başkanı Erdoğan, yıllarca, “ensar” kavramıyla ve din kardeşliği nedeniyle Suriyelilere ev sahipliği yapmak gerektiği görüşünü Mart ayına kadar sık sık dile getirdi. Ancak Nisan ayında bu görüşünü savunmaktan vazgeçti. Erdoğan, 18 Nisan’da yabancı büyükelçilere hitaben yaptığı konuşmasında, “Suriyeli kardeşlerimizin gönüllü ve onurlu geri dönüşleri için elimizden gelen gayreti gösteriyoruz” açıklamasında bulundu. Türkiye’nin, Suriye’de fiilen oluşturduğu güvenli yerleşim yerlerine 2016’dan bugüne 500 bine yakın Suriyelinin dönüş yaptığını anlatan Erdoğan, 3 Mayıs’ta, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) koordinasyonunda İdlib’de inşa edilmiş briket evlerin teslim törenine gönderdiği videolu mesajında ise 1 milyon Suriyeli için bir geri gönderme planı hazırlandığını açıkladı.

Erdoğan, “Şimdi, 1 milyon Suriyeli kardeşimizin geri dönüşünü sağlayacak bir projenin hazırlığındayız. 13 ayrı bölgedeki yerel meclislerle birlikte yürüteceğimiz bu proje, bir hayli geniş kapsamlı. Konuttan hastaneye kadar, günlük hayatın tüm ihtiyaçlarıyla, tüm altyapı bu proje içinde yer alacaktır. Geri dönüşler için gerekli zemini hazırlamanın gayreti içerisinde olacağız” dedi.

CHP Lideri Kemal Kılıçdaroğlu ise bu açıklamaya, “Erdoğan, bırak bu hikayeleri! Hala sınırdan akın akın kaçaklar geliyor. Güvenlik güçlerini teyakkuza geçir ve sınırdan tek bir kaçağın geçmesine izin verme. Zaten biz gerisini iki yılda göndereceğiz! Senin yalandan projelerine hepimizin karnı tok” şeklinde tepki gösterdi.

-TARTIŞMALI!-

İçişleri Bakanlığı’nın 28 Nisan tarihli resmi verisine göre, Türkiye’de vatandaşlık hakkı verilmiş olanlar hariç, 3 milyon 762 bin 686 Suriyeli yaşarken, Erdoğan’ın açıkladığı plan tartışmalı bulundu. Ancak CHP de “Bütün Suriyelileri geri gönderme” politikasını savunmaya devam etme mesajı verdi. CHP Genel Başkan Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Faik Öztrak, “Suriyelileri geri gönderme konusunda başlangıçtan beri tavrımız nettir. En geç iki yıl içerisinde ülkelerine gönderilmeleri, aziz milletimize taahhüdümüzdür” açıklamasında bulundu.

Hatay, İstanbul ve Şanlıurfa’nın ardından Türkiye’de en fazla Suriyeli sığınmacıya ev sahipliği yapan haliyle, Ankara’da yükseltilen ‘geri dönüş’ senaryolarını yakından izleyen kentlerin başında geliyor.

-SON RAPOR!-

İstanbul merkezli düşünce kuruluşu Spectrum House ise “Sonu Gelmeyecek Bir Hikaye Yazmak: Suriyeli Sığınmacılar ve Yerel Toplum için Politika Önerileri” raporunu paylaştı. Araştırmacı Yasin Duman’ın hazırladığı raporda, AKP iktidarına, Suriye politikasında değişiklikler yapması gerektiği önerisinde bulunuldu. Siyaset cephesindeki Suriyeliler polemiğine yönelik, bağımsız araştırmacılar ve akademisyenlerce oluşturulduğu vurgulanan Spectrum House’un politika raporunda, AKP iktidarınca yürütülen Suriye ve Suriyeliler politikasıyla ilgili şunlar önerildi:

-Sığınmacı ve mülteci sorununun çözümü için Suriye’de Esad hükümetinin devrilmesi veya düşmesi hesabına dayanan politikadan vazgeçilmesi,

-Uluslararası hukuk ve sözleşmeler baz alınarak, çözüm odaklı ve Suriye’ye dönmek isteyenlerin güvenli bir şekilde dönebilmesinin koşullarını yaratma sürecine destek olacak politikaların uygulanması,

-Suriye hükümeti ve yerel unsurlarla, sınır boyunca güvenliği ve güvenli dönüşü sağlayacak koşulların yaratılması için, kamuoyuna açık diplomatik görüşmelerin yapılması,

-Uluslararası tarafların finansal ve diplomatik desteği ve gözetiminde, hem döneceklerin hem de halihazırda orada yaşayanların ihtiyaçlarını ve beklentilerini gözeterek, toplumsal barışa ve uzlaşıya katkı sunacak mekanizmalarla, kademeli yeniden inşa ve dönüş projelerinin başlatılması,

-Bunu yaparken, ileride gruplar arası çatışmalara yol açacak “zorla nüfus değişimlerinden”, kaynak paylaşımında “hak ihlallerinden” ve mülkiyet hakkı ihlallerine sebep olacak adımlardan kesinlikle kaçınılması,

-Suriyeli sığınmacıların, “iç, bölge ve uluslararası siyasette” bir baskı aracı olarak ele alınmasından vazgeçilmesi.

-UYUM POLİTİKASI!-

Raporda, Suriyeliler ile ilgili “hak temelli” yaklaşım, Türkiye içerisinde yaşama hakkı tanınması, ağırlıklı öneriler olarak dikkat çekti. Raporda, Suriyelilere “vatandaşlık başvurusu hakkı” ile birlikte kamusal haklar tanınması da talep edildi. Gönüllü geri dönüşler için de Avrupa Birliği ile birlikte uluslararası hukuk temelli, denetlenebilir bir eylem planı oluşturulması gerektiği ifade edildi.

Siyaset ve medyadaki söylemlerin “kutuplaştırıcı” olduğu ifade edilen raporda, toplumsal çözüm sağlanabilmesi için “uyum-entegrasyon” politikası önerildi. Ülke içerisinde, Suriyeliler ile yerel halkın uyumu için de yasal düzenlemeler yapılması gerektiği görüşü ön plana çıkartıldı. Tamer Yazar