Toplumu yüzyıllara, giderek binyıllara dayalı sınanmış kurallara göre ayakta tutarsınız. Hukuk gerçek kişilerin diğer kişilerle, kurumlarla; tüzel kişilerin diğer tüzel yapılarla ilişkilerini, yapılması, yapılmaması gerekenleri, ceza yaptırımlarını düzenleyen dizgedir.
Hukuk temel ilkelerden başlar. Çağın insan haklarında ulaştığı durumu içermelidir. Dolayısıyla eşitlikçi, özgürlükçü, demokratik olmalıdır. Sermaye, kabile, aşiret, cemaat karşısında bireyi korumalıdır.
Kimse kanıtsız gözaltına alınamaz, tutuklanamaz. Yasalarda suç sayılmamış bir eylemle suçlanamaz. İşkence yasaktır, suçtur. Bu yolla alınan ifadeler geçersizdir. Sanık, üzerine atılı suç kanıtlanana kadar masumdur. Buna masumiyet karinesi denir. Sanığın kişilik hakları korunur, saldırılamaz. Cezalar kişiseldir. Bir suçtan ötürü, suçlunun yakınları cezalandırılamaz. Anne, baba, kardeş yardım ve yataklıkla suçlanamaz. Suç sayılan eylemle, işlenme biçimi orantılı olmalıdır. Buna elverişlilik denir. Örneğin suçlu kendileri için ordu adını kullanmış ama topu topu on kişlerse, bu öbek ordu kurmaktan yargılanamaz. Önceden izin almadan barışçı gösteri haktır. Bu hak keyfi değil, ancak olağanüstü durumlarda sınırlanabilir. Eleştiri sınırları içindeki yayım, basım, gazetecilik düşünce açıklama hakkıdır. Cezalar geriye işlemez. Anayasa bireysel hak metnidir. Buna karşıt değişikliklere konu edilemez. Yasalar gerçeklere, yaşamın akışına uygun, açık, kesin, doğru Türkçeyle yazılır. Böyle yapılmayan yasalar kadüktür. Doğarken ölüdür. Kamusal, ulusal yarara aykırı yasa yapılamaz. Kıyılar tüm ulusundur…
Daha birçok ilke var. Ne ki bu ilkelerin hemen hiçbiri uygulanmıyor. Daha on sekizinde bile olduğu kuşkulu genç kadının eteğinde üç bebe. Evlendiğinde ki çağını varın siz hesaplayın. İmam nikâhı tümüyle olağanlaştı. Yakında resmi nikâhın garipseneceği belli. “Kemalist”lere ölüm tehditi suç değil. Yarısı çocuk seksen kişinin yandığı, boğulduğu otel yangınının sorumlusu bulunamadı, yok. Resmi sayıyla 55.000 insanın betonların altında can verdiği Hatay depreminin sorumlusu bulunamadı, yok. Koca güzler, kışlar geçiyor da yaz gelince ormanlar yanmasın diye bir önlem alan, hazırlık yapan yok. Milyonlarca çocuk işçi, kimsesiz, barınaksız, yataksız… Hukuk ha?.. Dünyada örneğiz ha?.. Halk cebinde para kalmadığından uyanacaksa, istemez, eksik olsun. Hak bilinci mideden önce gelir. O bilnçtir ki midenin, üst başın…gönencini istemeyi öğretir.
YORUMLAR