Toplumcu gerçekçi edebiyatın usta kalemi Orhan Kemal’in 108’inci doğum günü, İstanbul Cihangir’deki Orhan Kemal Müzesi’nde kutlandı.
Orhan Kemal’in oğlu Işık Öğütçü’nün ev sahipliği yaptığı kutlamaya, CHP İstanbul İl Başkanı Canan Kaftancıoğlu, DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, çok sayıda yazar arkadaşı ve vatandaşlar katıldı.
Gelenlere teşekkür ederek konuşmasına başlayan Işık Öğütçü, babasının eserlerinin işçileri, yoksulları anlatmaya hâlâ devam ettiğini belirtti.
Etkinlikte söz alan Canan Kaftancıoğlu, “Orhan Kemal’in fikirleri yaşamasının ötesinde, fikirlerinin dönüştürücü etkisi de devam edecektir. Orhan Kemal, insana dair gerçekliği tüm çıplaklığıyla anlatan ve toplumsal mücadeleyi düşüncesiyle fikriyle ve yaşantısıyla büyüten bir yazarımız da” dedi.
DİSK Başkanı Çerkezoğlu ise şunları söyledi: “Kendisi de bir işçi olan Orhan Kemal, işçilerin yaşam koşullarını gözlemlemiş, o gözlemlerini eserlerine taşımıştır. Her işçinin yaşamı aslında bir romandır. Orhan Kemal o romanların en güzellerini yazdı. Sadece işçilerin bireysel öykülerini değil aynı zamanda sendikal mücadelelerini ve emek mücadelelerini yazdı. DİSK olarak Orhan Kemal’i genç işçilerle buluşturmak bizim sorumluluğumuz.”
Orhan Kemal, 1914 yılında Ceyhan’da doğdu, 1970 yılında Sofya’da öldü. B.M.M I. Dönem milletvekillerinden, Abdulkadir Kemali’nin oğludur. Babası, Adana’da kurduğu (1930) Ahali Cumhuriyet Fırkası bakanlar Kurulu kararıyla kapatılınca Suriye’ye kaçtı. Orhan kemal de ortaokuldaki öğrenimini bırakarak bir yıl kadar babasının yanında kaldıktan sonra Adana’ya döndü (1932). Çırçır fabrikalarında işçilik, dokumacılık, kâtiplik yaptı. Askerlik sırasında yabancı bir rejimi övmek suçlamasıyla kovuşturmaya uğradı, beş yıl hüküm giydi (1939). Kayseri, Adana, Bursa cezaevlerinde yattı. Bursa’da Nazım Hikmet’le tanışması yaşamında bir dönüm noktasıdır. Hapisten çıkınca (1943) amelelik, sebze nakliyeciliği, Verem Savaş Derneği’nde kâtiplik yaptı. İşten çıkarılınca (19509 İstanbul’a yerleşerek yazarlıkla geçimini sağlamaya çalıştı. Bir ara lokantada propaganda yaptığı gerekçesiyle 142. maddeden yargılandıysa da aklandı. (1966) çağrılı bulunduğu Bulgaristan’da öldü. Cenazesi İstanbul’a getirilip Zincirlikuyu Mezarlığı’nda toprağa verildi.
Orhan Kemal’in heceyle yazdığı ilk şiiri, Duvarlar, Reşat Kemal imzasıyla Yedigün’de çıktı. (1939)Bunu Raşit Kemali adıyla yayınladığı şiirler izledi. Nazım Hikmet’le tanıştıktan sonra serbest şiirler yazdı. Yine nazım Hikmet’in etkisiyle öykü ve romana geçti. Şiiri sürdürmekle birlikte çalışmalarını öykü alanında yoğunlaştırdı. İlk öykülerini de aynı yıllarda yayımladı. (bir Yılbaşı Macerası Yeni Edebiyat, 1941). Orhan kemal adını ise Yürüyüş’te çıkan (1942) şiir ve öykülerinde kullanmaya başladı. Varlık’ta art arda yayımladığı öykülerle adını duydurdu. İlk öykü kitabıyla (Ekmek Kavgası ile ilk romanını (Baba evi) aynı yıl (1949) yayımladı.
Otobiyografik özellikler taşıyan ilk romanlarında Adana’daki işçi çevrelerini, göçmen mahallelerinin insanlarını gerçekçi bir tutumla anlattı. Sanayileşen Türkiye’nin toplum yapısını, işçi-işveren ilişkileri, büyük kente gelen gurbetçilerin serüveni, geçim kavgaları, küçük insanın dünyası çevresinde yansıttı. Aydınlık gerçekçilik denebilecek bir sanat anlayışıyla tiplerinin olumlu yanlarını vurgulamaya, konusuna iyimser bir bakış açısıyla yanaşmayı amaç edindi. Hareket öğesinin, diyalogun ağır bastığı yapıtlarında önceleri şive özelliklerine yer verirken sonraları bunu en aza indirdi. Ama yalın, süssüz anlatımını ruh çözülmelerine girdiğinde bile değiştirmedi. Bu özellikleriyle Türk öykü ve romanında toplumcu gerçekçi çizginin usta adlarından biri oldu. Öykü ve roman dışında film senaryoları, oyunlar da yazdı. Doğrudan oyun olarak yazdığı tek yapıt İspinozlar’dır. (1965) Daha sonra Yalova Kaymakamı adıyla sahnelendi. 72. Koğuş, Bekçi Murtaza, Eskici Dükkanı, Kardeş Payı adlı oyunları, aynı adı taşıyan yapıtlarından oyunlaştırılmışlardır. Ölümünden sonra adına bağlanan bir roman armağanı düzenlendi.
Orhan Kemal, arkasında 42 kitap bırakmıştır: 11 öykü, 26 roman, bir anı, bir de inceleme.
Orhan Kemal’in kahramanlarının gerçek olup olmadığı sorusu gelecek aklınıza. Bir bakın çevrenize., güzel ama eğitimsiz, daha kötüsü bilinçsiz,genç kızlar, genç kadınlar yok mu? Peki ünlerini fabrikalarda, atölyelerde geçirenler, önce ekmek diyenler. Orhan Kemal bütün bu öyküleri, daha güzel bir dünyaya daha güzel bir düzene ulaşmak için yazdı. Çukulata öyküsündeki hiç çukulata yememiş, küçük bir kızın yürek burkan öyküsü, Bir Ölü’nün Çevreside’ki, namusuyla çalışacak bir iş bulamadığı için kendini asan genç anne, bugün yaşıyor mu, bir düşünelim.
Orhan Kemal, bilinçli ve kötü koşulları aşacak direngenlikte örnekler vermek istiyordu gençlere. Belki o kadar erken ölmese gençlerin uyuşturucunun ve fuhuşun batağına düşmemesi için çalışan gençlerin de öyküsünü yazardı.
Orhan Kemal bize üç şey getirdi: Kinsiz, herkese açık, cömert yüreğinden insan sıcaklığı; hayat serüveninden, sonra da kafasının ışığından bilinç; insana olan sonsuz güveninden de umut.
Değerli yazın ustası. 108. Yaşın kutlu olsun!