Pazar Tıkandı, Sektör Zorda

Türk domatesinin en büyük ihraç pazarı olan Rusya’ya yönelik ihracatın durma noktasına gelmesi üzerine ortak bir açıklama yapan Yaş Meyve Sebze İhracatçı Birlikleri Başkanları, “Domates ihracatında Rusya’ya kotanın kaldırılmasını, 2015 öncesine dönülmesini istiyoruz” diyerek, çözüm istediler.

24 Kasım 2015 tarihinde, Rus Hava Kuvvetleri’ne ait Suhoy Su-24 tipi uçağın sınır ihlali gerçekleştirmesinden dolayı Türk Hava Kuvvetleri tarafından düşürülmesi olayının ardından gerilen iki ülke ilişkilerinin en ciddi yansıması, ekonomi başlığında olmuş, Rus uçağının düşürülmesinden sonra bu ülkenin Türkiye’den ithal ettiği domatese kota uygulaması hayat geçmişti. Uçak krizi sonrası domatese uygulanan 50 bin tonluk kota 2019’da 150 bin tona, 25 Şubat 2020 tarihinde ise 200 bin tona çıkarılsa da, Kasım ayının son haftasında, kotanın yüzde 98’i dolmuştu.
-TALEP NET!-
Bu konuda AKİB kaynaklı verilen bilgi şöyle:
“Taze meyve sebze ihracatının lider ürünlerinden domates, en önemli ihraç pazarı Rusya Federasyonu’nda kota engeliyle karşı karşıya bulunmaktadır. Rusya’ya domates ihracatında, 200 bin tonluk kota doldu. Türk domates ihracatçıları için Rusya kapısı an itibariyle kapanmış durumda. Yaş Meyve Sebze İhracatçı Birlikleri Başkanları, Rusya’ya domates ihracatında kotanın kaldırılmasını talep ediyorlar.”
-BİRLİKLER!-
Sorun noktasında bir araya gelen; Türkiye Yaş Meyve Sebze İhracatçı Birlikleri Sektör Kurulu Başkanı Ali Kavak, Akdeniz Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği Başkanı Nejdat Sin, Doğu Karadeniz İhracatçılar Birliği Başkanı Saffet Kalyoncu, Ege Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği Başkanı Hayrettin Uçak, İstanbul Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği Başkanı Melisa Tokgöz Mutlu, Uludağ Yaş Meyve Sebze İhracatçılar Birliği Başkanı Cafer Aşkar ve Batı Akdeniz İhracatçılar Birliği’nin ortak imzasıyla yapılan açıklamada ise, “Domates ihracatında Rusya’ya kotanın kaldırılmasını, 2015 öncesine dönülmesini istiyoruz” denildi.
-SİYASET!-
Siyasi ilişkilerin ekonomiye olan etkisinin derin bir şekilde hissedildiği konuya ilişkin değerlendirme de şöyle:
“Rusya, Türkiye ile 2015 yılı Kasım ayında yaşadığı siyasi kriz sonrasında, Türk domatesine ambargo kararı almış, ardından yaşanan yumuşama ortamının etkisiyle, 2017 yılı Kasım ayında Türk domatesi tekrar Rusya’ya ihracat vizesi alırken, bu kez de kotayla karşı karşıya kalmıştı.
İlk etapta, 1 Kasım 2017 tarihinde 100 bin ton olarak belirlenen kota, Türk ihracatçılarının kısa sürede kotayı doldurması üzerine; Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Dış İşleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan ve Tarım ve Orman Bakanı Dr. Bekir Pakdemirli’nin girişimleriyle önce 150 bin tona, 7 Mart 2020 tarihinde ise 200 bin tona çıkarılmıştı. Türk ihracatçıları, 200 bin kotayı da, 2020 yılı Kasım ayı sonunda doldurdu.”
-ADIM ATILMADI!-
Yaşanan krizin faturasında duran ihracatçı birlikleri, bu konuda şu ana kadar neden adım atılmadığını sorgularken, şu tespitte duruldu:
“Yaş Meyve Sebze İhracatçı Birlikleri Başkanları, Türk domatesinin en büyük ihraç pazarı olan Rusya’ya ihracatın durma noktasına gelmesi üzerine yaptıkları ortak açıklamayla, Rusya Federasyonu’na yapılacak domates ihracatında kotanın kaldırılmasını ve 2015 Kasım ayı öncesindeki sürece dönülmesini talep ettiler. İlişkilerin bu kadar yakınlaştığı iki ülke arasında, bu tür bir kısıtlamanın ne ticari-ekonomik, ne de siyasi açıdan hiçbir gerekçesi bulunmamaktadır. Geçici bir kriz nedeniyle alınmış bir engelin, krizin üzerinden bu kadar zaman geçmesine rağmen halen kriz varmışçasına uygulanıyor olmasına ve kotanın dolmasına rağmen, Rusya Federasyonu yetkilileri tarafından halen herhangi bir adım atılmamış olmasına hiçbir anlam verilememektedir.
Türk domates üreticilerinin, pandemi sürecinde gece gündüz çalışarak, çorbalardan salatalara, mezelerden, meyve sebze mamullerine, makarnalardan zeytinyağlılara, pilavlardan etli yemeklere mutfaklardaki tüm lezzetlerde kullanılan domatesin üretimine devam ettiğine vurgu yapan Birlik Başkanları, kotanın kaldırılması konusunda tüm yetkililerden destek talebinde bulundular.”
-300 BİN TON!-
Türkiye’nin, Suriye sınırında Rusya’ya ait bir savaş uçağını 24 Kasım 2015’te düşürmesi ile iki ülke arasında yaşanan kriz öncesi, Türkiye’nin Rusya Federasyonu’na domates ihracatı 300 bin ton civarındaydı. Uçak krizinden sonra, Rusya’nın domates dahil 24 ürüne yasak getirmesi ile bu ülkeye domates ihracatı sıfırlandı. İki yıllık görüşmeler sonucunda 1 Aralık 2017’den itibaren Rusya, Türkiye’den 50 bin ton domates ithalatına izin verdi. Ocak 2019’da ise 50 bin tonluk kotayı 100 bin tona çıkardı. Bugün uygulanan 200 bin tonluk kota ise yılsonu gelmeden doldu. Beklenti, eski rakamlar ve eski ticari ilişkiler! -Tamer Yazar-