Taslak Beklemede!

Peki, ‘Bekleyen’ Ne?

Yeni Hal Taslağı noktasında ‘fiyatları komisyoncular mı arttırıyor?’ sorgusuna eklenen eleştiri oldukça net… “Fiyatların yükselmesinin komisyoncuyla alakası yok. Üreticiyle de yok. Üretici, pahalı mazot kullanıyor. Su ve elektrik pahalı. Gübre, ilaç parası da eklenince, üretici, girdisini karşılamak için yüksek fiyat vermek zorunda kalıyor. Üretici desteklense, dışarıdan ürün getirilmezse, üretici de kazanır tüketici de…”

Antakya ve diğer kentlerdeki Hal Esnafı tarafından eleştirilen ve bazı değişimler için beklemeye alınan, “Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi Taslağı”, 2019’da Meclis’e yeniden gelecek.
Üreticiden tüketiciye arz zincirinin kısaltılması amacıyla komisyon esaslı faaliyetlerin kaldırılması, sebze ve meyvelerin üzerindeki maliyetin azaltılması amacıyla hal rüsumunun kaldırılması, üretici örgütlerinin sektörde daha çok yer alması amacıyla üretici örgütlerine sağlanan imkânların artırılması, üretici örgütlerinin ortak ve üyelerinin mallarının satışına aracılık edebilmelerine imkân sağlanması, hal hakem heyetlerinin daha verimli çalışmasına yönelik bir dizi değişikliği içeren Yeni Hal Yasası taslak yasa çalışmasındaki merak edilen detaylara geçelim mi?
-HALLERİN KURULMASI-
Antakya Toptancı Hali için de uzun bir süre ‘lokasyon’ tartışması yaşandığı düşünülecek olursa, söz konusu yasa çalışmasının bu soruna da bir çözüm bulması bekleniyor. İlgili taslakta, hallerin kurulma aşamasına eklenen buna dair madde ve içerik şöyle:
– Toptancı hali kurulacak iller, malların arz ve talep derinliğine göre, Bakanlık ve Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu ve Türkiye Ziraat Odaları Birliğinin görüşü alınarak belirlenir.
– Bakanlık, belirlenen illerde, toptancı hallerinin kurulabileceği yerleri, o ildeki ilgili kurumların görüşlerini alarak, coğrafi konum, mesken ve işyerleri ile gıda güvenilirliği bakımından risk oluşturan tesis ve benzeri yerlere uzaklık ile deniz, hava ve demiryolu ulaşımı imkânları bakımından değerlendirir ve hal yeri tespit komisyonuna sunar.
– Toptancı hali kurulacak yerler, Bakanlık, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, ilgili belediye, ticaret veya ticaret ve sanayi odası, ticaret borsası, esnaf ve sanatkarlar odaları birliği ile ziraat odası temsilcilerinden oluşan hal yeri tespit komisyonunca oy çokluğuyla belirlenir.
– Toptancı hali alanlarına ilişkin çevre düzeni planları ve imar planları, ilgisine göre Çevre ve Şehircilik Bakanlığı veya ilgili belediyece onaylanır.
– Toptancı hali yeri olarak belirlenmiş alanlarda bulunan kamu kurum ve kuruluşlarına ait taşınmazlar bedelsiz olarak resen Hazine adına tapuya tescil edilir.
– Toptancı hali yeri olarak belirlenmiş alanlardaki Hazineye ait taşınmazlar Bakanlığa tahsis edilir.
Bakanlık tarafından belirlenen yatırımcıya Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hasılat payı alınmaksızın kırk dokuz yıla kadar bedelsiz olarak bağımsız ve sürekli nitelikli doğrudan irtifak hakkı tesis edilir.
– Bu madde kapsamında irtifak hakkı tesis edilen yerlerin, amacı dışında kullanılması ve hukuken geçerli bir mazeret olmaksızın belirlenen sürede faaliyete geçmemiş olması veya faaliyetini devam ettirmemesi hallerinde geri alınacağına yönelik olarak tapu kütüğüne şerh konulur ve bu şartların gerçekleşmesi durumunda irtifak hakkı iptal edilerek taşınmazlar geri alınır.
– Toptancı hali yeri olarak belirlenmiş alanların çevresi toptancı halinin faaliyetini engelleyecek şekilde iskâna açılmaz.
– Toptancı halleri anonim şirketler tarafından kurulur. Şirketin kuruluşunda, beş milyon liradan az olmamak üzere Bakanlıkça belirlenen tutarda ödenmiş sermayeye sahip olunması ile yönetmelikte gösterilen belgelerin ibraz edilmesi koşulları da aranır. Bakanlık, bu tür şirketlerin esas sözleşmelerini matbu olarak da düzenleyebilir. Şirketin pay senetleri nama yazılı olarak düzenlenir. Şirketin kuruluşu, esas sözleşmesinin, ortaklarının ve ortaklık paylarının değişikliği Bakanlık iznine tâbidir.
-İÇERİĞİ!-
Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanan “Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi Taslağı”, ‘olması gerekenler’ başlığında sıraladığı liste ile beraber, mevcut Antakya Sebze ve Meyve Hali’nin çok ötesinde bir çalışma gerçekleştirildiğinin de altını çiziyor.
İlgili Taslak kapsamında, üretim bölgesi ve tüketim bölgesindeki toptancı hallerinde; Laboratuvar, soğuk hava deposu, elektronik ticaret platformu, müstakil depolar, idare binası, bilgi işlem merkezi, giriş-çıkış kapısı/turnike sistemi-kantar, otopark, atık işleme ve depolama alanları, sosyal donatılar ile toptancı hali kurulacak yerlerdeki üretim yapısı ve tüketim kapasitesi ihtiyacına göre yönetmelikle belirlenen diğer altyapı ve hizmet tesislerinin bulunması zorunlu olacak. Ayrıca… Malların temizlenmesi, ayıklanması, sınıflandırılması, ambalajlanması ve satışa uygun hale getirilmesine yönelik diğer iş ve işlemlerin yapılabilmesi amacıyla, toptancı hallerince toplama merkezleri kurulabilecek.
-KOMİSYONCULAR-
Antakya ve diğer illerdeki hallerin en büyük eleştiri konusu olan ‘komisyonculuğun kaldırılması’ başlığı ise mevcut taslağın en dikkati çeken kısımlarından biri. ‘Üreticiden tüketiciye arz zincirinin kısaltılması
amacıyla komisyon esaslı faaliyetlerin kaldırılması’ ifadesine yer veren uygulama, söz konusu taslağın beklemeye alınmasının sebepleri arasında gösteriliyor.
-SÖYLENEN!-
Bakanlığın hazırladığı “Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi Taslağı” çalışmasının, sıkıntılarını dünden bugüne taşıyan Antakya için de önemli bir değişim yaratması bekleniyor. Zira şehir içinde kalması sebebiyle oluşan araç ve mal trafiğini karşılamakta her geçen gün daha da zorlanan Antakya için konuşan, Antakya Sebze ve Meyve Hali Komisyoncuları Derneği Başkanı Mustafa Bal, yaşanan kapasite sorunu nedeniyle Hal’e gelmesi gereken ürünün sadece yüzde 20’sinin giriş yapabildiğine dikkat çekmiş ve şu tespitte bulunmuştu:
“Antakya Sebze Hali sorunu, Antakya’nın kanayan yarasıdır, diyoruz demesine ama… Bu akan kanı da durduramıyoruz. İlacı yok. İlacı olsaydı, bu Hal zaten buradan kalkardı, kalkması için çalışma yapılırdı. Şu anki durumda, eski Hal’e onarım yapılacak, ki gidişat da bu yönde. Ama onarımla kurtarılacak bir durum da yok burada. Buradaki tüm dükkânlar kötü durumda.”
-HAL’DEKİ DURUM!-
AHVAL haber sitesinden Burcu Özkaya Günaydın’a konuşan ve sebze halinde tüccarlık yapan isimlerden biri olan Nihat Dönmez’in tespiti ise oldukça net, beklentisi de…
“Tarladan tüketiciye ürünün gitmesi Türkiye şartlarında imkansızdır. Bunu yapan yurtdışında birkaç ülke var. Örneğin; Hollanda’nın tarım toprağı Türkiye’deki tarım topraklarının yüzde 4’ü kadar. Fakat tarımda öncü ülkeler arasında. Üretici devlet tarafından destekleniyor. Ürünlerin her aşaması mühendisler tarafından kontrol ediliyor. Çiftçiye mazot, gübre, toprak yardımı yapılıyor. Çiftçiye ürünü için pazar bulunuyor. Türkiye’de çiftçi desteklenmiyor. Dolarla gübre, ilaç alıyor. 6-7 TL’den mazot alıyor. Elektrik, su desteği verilmiyor. Çiftçinin şartları düzeltilmeden haller, komisyoncular kaldırılamaz.”
Antakya Hali’nde komisyonculuk yapan Edip Çelik ise, yasanın binlerce insanı işsiz bırakacağını söyleyenlerden…
“Bu yasa, tarımı peşkeş çekmek için çıkarılıyor. Bir kaos yaşanacak. Komisyonculuk yanlış aktarılıyor. Üreticiden alırız, karını koyar ve satarız. Biz, fiyata fiyat katamayız. Bizim karımız belli. Makbuzlarla iş yapıyoruz. Komisyoncu, hem üreticiyi korur hem tüketiciyi. Komisyoncu, ikisinin arasındaki dengeyi bulur. Eğer bu yasa gelirse, hükümet kendi tabanından da oy kaybına uğrar.”
Komisyoncuların günah keçisi yapıldığını da söyleyen Çelik, şöyle devam etti:
“Fiyatların yükselmesinin komisyoncuyla alakası yok. Üreticiyle de yok. Üretici, pahalı mazot kullanıyor. Su ve elektrik pahalı. Gübre, ilaç parası da eklenince, üretici, girdisini karşılamak için yüksek fiyat vermek zorunda kalıyor. Üretici desteklense, dışarıdan ürün getirilmezse, üretici de kazanır tüketici de…”
Şimdiki beklenti, beklemeye alınan Taslak için ortaya konan eleştirilerin karşılanması ve 2019’da yeni düzenlemesi ile beraber Meclis’e inmesi yönünde. -Tamer Yazar-