Komisyon, görüşmelerine 20 Aralık’ta başlanan ve AK Parti’li 316 milletvekilinin imzası bulunan Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda değişiklik yapan kanun teklifini kabul etti. Peki, hayatımızda ne değişecek?
Uzun ve sert tartışmaların ardından Komisyon’dan geçen Anayasa Değişiklik Teklifi, Meclis Başkanlığı’na 21 madde olarak sunuldu, önergelerle 18 maddeye indi. TBMM Genel Kurulu’na inmesi beklenen Anayasa değişikliği için iki tur oylama yapılacak. Referandum sürecinin aralanabilmesi için, oylamalarda, teklifin 330 oy ve üzeri oyla kabul edilmesi gerekecek.
Hatay kamuoyunun da yakından izlediği, ancak detaylarına uzak kaldığı bu önemli düzenlemenin içeriğine kısa başlıklar altında bakmak istedik.
İşte TBMM Genel Kurulu’nda görüşmeye açılacak o değişiklikler:
– Milletvekili seçilebilme yaşı 25’ten 18’e indirilecek.
– 550 olan milletvekili sayısı 600’e çıkartılacak.
– Seçimler 5 yılda bir yapılacak, cumhurbaşkanı seçimleri de aynı gün olacak.
– Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, son genel seçimlerde geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde 5’ini alan partiler ile en az 100 bin seçmen aday gösterebilecek.
– Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilecek.
– Cumhurbaşkanı; seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışmanın, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması hallerinde de OHAL ilan edebilecek.
– Cumhurbaşkanı, bir veya daha fazla cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilecek.
– Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek.
– Olağanüstü hallerde çıkarılabilecek Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, olağan dönem kararnamelerinin tabi olduğu sınırlamalara bağlı olmayacak
– Disiplin mahkemeleri dışında askeri mahkemeler kurulamayacak.
– Yüce Divan yargılaması 3 ay içinde tamamlanacak. Bu sürede tamamlanamazsa bir defaya mahsus olmak üzere 3 aylık ek süre verilecek, yargılama bu sürede kesin olarak sonlandırılacak.
– Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun adı, Hakimler ve Savcılar Kurulu olacak; 13 üyeden oluşan kurul, 2 daireyle çalışacak. Kurulun 4 üyesi cumhurbaşkanınca, 7 üyesi TBMM tarafından seçilecek. Adalet Bakanlığı Müsteşarı, kurulun doğal üyesi olacak.
– Cumhurbaşkanı bütçe kanun teklifini TBMM’ye sunacak.
– Anayasa Mahkemesi’nin üye sayısı 17’den 15’e düşürülecek.
Anayasa değişikliği teklifinde dikkati çeken bazı maddelerin detayları ise şöyle:
-CUMHURBAŞKANI-
Teklife göre, Cumhurbaşkanı; 40 yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından, doğrudan halk tarafından seçilecek. Cumhurbaşkanı’nın görev süresi 5 yıl olacak. Bir kişi en fazla iki kez Cumhurbaşkanı seçilebilecek. Teklifle, mevcut Anayasa’daki, Cumhurbaşkanlığı’na aday gösterilmesinde 20 Milletvekilinin yazılı teklifini arayan hüküm kaldırılıyor.
-ÜYELİĞİ SONLANACAK-
Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilecek. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci Pazar günü ikinci oylama yapılacak. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy alan iki aday katılacak ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilecek.
İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan biri herhangi bir nedenle seçime katılmazsa, ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılacak. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılacak. Aday, geçerli oyların salt çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilecek. Oylamada, adayın geçerli oyların çoğunluğunu alamaması halinde, TBMM seçimi yapılmayacak, sadece Cumhurbaşkanı seçimi yenilenecek. Seçimlerin tamamlanamaması halinde, yenisi göreve başlayıncaya kadar mevcut Cumhurbaşkanının görevi devam edecek.
-PARTİLİ-
Düzenleme ile beraber, Cumhurbaşkanı seçilen kişinin partisiyle ilişiğinin kesilmesine yönelik düzenleme kaldırılıyor. Böylelikle, doğrudan halk tarafından seçilen ve siyasal bir kişilik olan Cumhurbaşkanının bir siyasi parti ile ilişki kurması mümkün hale getiriliyor.
-YÜRÜTME YETKİSİ-
Teklifle, Anayasa’nın “Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkilerine” ilişkin maddesinde de değişiklik yapılıyor ve Cumhurbaşkanına, “Devlet Başkanı” sıfatı getiriliyor.
Devletin başı olan Cumhurbaşkanına, yürütme yetkisi de veriliyor. Cumhurbaşkanı, “Devlet Başkanı” sıfatıyla, Türkiye Cumhuriyeti’ni ve Türk Milletinin birliğini temsil edecek, Anayasa’nın uygulanmasını, devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını sağlayacak. Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü TBMM’de açılış konuşmasını yapacak. Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclis’e mesaj verecek.
Teklife göre, Cumhurbaşkanı, kanunları yayımlayacak ve kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM’ye geri gönderecek. Kanunların, TBMM İçtüzüğü’nün tümünün veya belirli hükümlerinin Anayasa’ya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’nde iptal davası açacak.
-KARARNAME YETKİSİ-
Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı Yardımcıları ile Bakanları atayacak ve görevlerine son verecek. Cumhurbaşkanı, üst düzey kamu yöneticilerini atayacak, görevlerine son verecek ve bunların atanmalarına ilişkin usul ve esasları Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenleyecek.
Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyeti’nin temsilcilerini gönderecek, Türkiye Cumhuriyeti’ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul edecek. Milletlerarası andlaşmaları onaylayacak ve yayımlayacak.
Cumhurbaşkanı, Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunacak. Milli güvenlik politikalarını belirleyecek ve gerekli tedbirleri alacak. TBMM adına, Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil edecek. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kullanılmasına karar verecek. Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebi ile kişilerin cezalarını hafifletecek veya kaldıracak.
Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilecek. Kararnamelerle, yürütmenin ihtiyacını karşılaması sağlanacak, temel hak ve hürriyetler ile siyasi hak ve hürriyetler düzenleme alanı dışında bırakılacak.
Kanunda açıkça düzenlenen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamayacak.
Kanunlarda, kararname konusu ile aynı konuda farklı hüküm bulunması halinde, kanun uygulanacak. TBMM’nin aynı konuda kanun çıkarması durumunda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelecek.
Cumhurbaşkanı, kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabilecek. Cumhurbaşkanı, ayrıca Anayasa’da ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirecek ve yetkileri kullanacak.
-SORUŞTURMA AÇILMASI-
TBMM Anayasa Komisyonunda kabul edilen Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi’ne göre, Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla, TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek.
-CEZAİ SORUMLULUĞU-
Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar hakkında, görevleri ile ilgili suç işledikleri iddiasıyla, TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek. Meclis, önergeyi en geç 1 ay içinde görüşecek ve üye tam sayısının 5’te 3’ünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilecek.
-OHAL YETKİSİ-
Cumhurbaşkanı; tabii afet, tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır ekonomik bunalım hallerinin yanı sıra savaş, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışmanın, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması; anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması; şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde olağanüstü hal (OHAL) ilan edebilecek.
-SINIRLAMA YOK-
Olağanüstü hallerde çıkarılabilecek Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, olağan dönem kararnamelerinin tabi olduğu sınırlamalara bağlı olmayacak. Cumhurbaşkanı, olağanüstü hallerde, bu halin gerekli kıldığı konularda; temel haklar, kişi hakları ve ödevleri ile siyasi haklar ve ödevlere yönelik sınırlamalara da tabi olmaksızın, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilecek.
-BAKANLAR KURULU-
Teklifle, önerilen hükümet sistemine uyum için, Anayasa’nın farklı maddelerinde bulunan bazı ibareler değiştiriliyor, kimi maddelere yeni ibareler ekleniyor, bazı ibareler ise metinden çıkarılıyor. Önerilen sistemde, “Bakanlar Kurulu” olmayacak. Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı tarafından, anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılacak ve yerine getirilecek.
-MGK’NIN YAPISI-
Mili Güvenlik Kurulunun (MGK) yapısında da değişiklik yapılıyor. MGK’da, Jandarma Genel Komutanı yer almayacak. MGK; Cumhurbaşkanının başkanlığında, Cumhurbaşkanı yardımcıları, Adalet, Milli Savunma, İçişleri, Dışişleri Bakanları, Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlarından kurulacak.
-GENELKURMAY-
Genelkurmay Başkanı’nın, Bakanlar Kurulu’nun teklifi üzerine Cumhurbaşkanınca atanacağı, Genelkurmay Başkanı’nın, bu görev ve yetkilerinden dolayı Başbakan’a karşı sorumlu olacağı, Milli Savunma Bakanlığı’nın, Genelkurmay Başkanlığı ve Kuvvet Komutanlıkları ile görev ilişkileri ve yetki alanının kanunla düzenleneceğine dair düzenlemeler uygulamadan kalkıyor. Değişikle, Genelkurmay Başkanı’nın Cumhurbaşkanı’nca atanacağı ibaresi ekleniyor.
-2019-
Yeni sistemin yürürlük tarihi ise 2019… Bu çerçevede Cumhurbaşkanı ile Milletvekili seçimleri 2019 yılının Kasım ayında yapılacak.. -Tamer Yazar-