Eğitimde ayrımcılığa maruz kalıyor
Sıfır Ayrımcılık Derneği tarafından “Etkiniz AB Programı” desteğiyle hazırlanan “Bu Romanlar Hep Böyle – Roman Gençlerin Eğitimde ve İstihdamda Yaşadıkları Ayrımcılık” Raporu yayımlandı. Hatay’ı da içine alan rapora göre, yaklaşık olarak her 3 Roman gençten 2’si eğitim ortamlarında ayrımcılığa maruz kalıyor.
Türkiye’de yaşayan Roman (Roman, Dom, Lom ve Abdal) gençlerin eğitim ve çalışma ortamlarında yaşadıkları ayrımcılıkla ilgili önemli bulguların yer aldığı son rapor, Avrupa Birliği (AB) destekli. Sıfır Ayrımcılık Derneği tarafından “Etkiniz AB Programı” desteğiyle hazırlanan “Bu Romanlar Hep Böyle- Roman Gençlerin Eğitimde ve İstihdamda Yaşadıkları Ayrımcılık” Raporu, bir dizi tavsiyeyi de içeriyor. Raporda, eğitim ve çalışma ortamlarına ilişkin bulgular analiz edilerek, Roman gençlerin yaşadığı ayrımcılık dayanaklarıyla ortaya konuluyor.
-8 ŞEHİRDE!-
Türkiye’nin 8 farklı ilinden (Hatay, Diyarbakır, Edirne, İstanbul, İzmir, Gaziantep, Uşak ve Artvin) 15-25 yaş arası 105 Roman gençle (97 anket, 8 derinlemesine görüşme) yapılan görüşmelerden elde edilen bulgularla hazırlanan rapor, Roman çocuk ve gençlerin eğitimden kopuş oranlarının yüksek olduğunu gösteriyor. Görüşmelere katılan 95 gençten 28’i okulu bıraktığını, 56 genç ise eğitim hayatı boyunca en az yarım dönem eğitime ara verdiğini ifade ediyor. Gençlerin okulu bırakma nedenlerinin başında ise ekonomik zorluklar ve dışlanma-ayrımcılıktan geliyor.
-AYRIMCILIK!-
“İkinci sınıftan itibaren kötü muamele başladı. Beşinci sınıfa kadar okudum, beşinci sınıfta bıraktım. Ayrımcılık yaptıkları için okuyamadım.” (Derinlemesine Görüşme Notlarından, Erkek, 18 yaşında)
Raporda ortaya çıkan diğer önemli bir bulgu ise eğitim ortamlarında yaşanan ayrımcılık. Görüşmelere katılan 95 gençten 61’i, yani yaklaşık olarak her 3 gençten 2’si, okul gibi eğitim ortamlarında ayrımcılığa maruz kaldığını ifade ediyor.
Eğitim ortamlarında kimler tarafından ayrımcılığa maruz bırakıldığı sorusuna ise gençlerin çoğunluğu, “arkadaşlarım veya onların aileleri tarafından” cevabını veriyor. 95 kişiden 71’i, arkadaşları veya aileleri tarafından ayrımcılığa maruz kaldığını ifade ediyor. 17 genç ise öğretmenleri tarafından ayrımcılığa maruz bırakıldığını söylüyor.
“Hoca, resmen ilkokulda yüzüme karşı ‘sen çöp tenekesisin, senden hiçbir şey olmaz’ dediği gün, benim bittiğim gündü zaten.” (Derinlemesine Görüşme Notlarından, Kadın, 23 yaşında)
“Okulda, arkadaşlarım ayrımcılık yapıyorlardı. Dalga geçiyorlardı, yanlarına almıyorlardı.” (Derinlemesine Görüşme Notlarından, Erkek, 18 yaşında)
Gençlerin, okul ortamlarında maruz kaldıkları ayrımcılığın en önemli sebebi ise etnik kimlik. 57 genç, etnik kökeninden kaynaklı ayrımcılığa maruz kaldığını düşünüyor.
“Lisede, din dersinde öğretmen, ‘Çingeneler için hırsızlık normaldir’ dedi. Çok sinirlendim, ama bir şey diyemedim. O anı hiç unutamıyorum.” (Derinlemesine Görüşme Notlarından, Kadın, 24 yaşında)
“Bana, öğretmenim bağırıp çağırıyordu. ‘Bu Romanlar hep böyle’ diyordu.” (Anket görüşmelerinden)
Eğitimde yaşanan diğer önemli bir sorun ise “ayrı tutma” uygulamaları. Roman mahallelerinin içinde veya yakınında olan okullar, Roman okullarına dönüşüyor, karma okullarda ise ayrı sınıf oluşturma gibi uygulamaların olduğu biliniyor.
“1. Sınıfta, bize özgü bir sınıf yaptılar. Bizi, Türklerle aynı ortama koymadılar.” (Derinlemesine Görüşme Notlarından, Erkek, 23 yaşında)
-İSTİHDAM!-
İzleme çalışması kapsamında ortaya çıkan diğer önemli bir veri ise gençlerin istihdam oranları. Görüşülen gençlerin yarısından fazlası istihdamda değil. 97 gençten 50’si çalışmadığını belirtiyor. Çalışan gençlerin 23’ünün düzenli bir işi ve sosyal güvencesi yok. Gençlerin istihdamda olmamasının birçok nedeni var. Bu nedenlerin başında, düşük eğitim düzeyi ile iş arama süreçleri ve iş ortamlarında karşılaşılan dışlanma-ayrımcılık geliyor.
-İŞ ORTAMINDA DA!-
Görüşme yapılan 64 gençten 22’si, iş arama süreçlerinde ayrımcılığa maruz kaldığını söylüyor. 10 genç ise işe alım mülakatları sırasında kendilerine Roman olup olmadığının sorulduğunu anlatıyor.
“Nerede oturuyorsun, diye soruyordu. Benim mahallemin Dom Mahallesi olduğunu bildikleri için iş vermediler. Bunu, birçok kez yaşadım. ‘Arayacağız’ diyorlar, aramıyorlar.” (Anket görüşmelerinden)
İş ortamlarında ayrımcılığa maruz kaldığını söyleyen genç sayısı ise 21. Bu gençlerden 18’i, iş ortamlarında etnik kimliğinden dolayı ayrımcılığa maruz kaldığını söylüyor.
“2-3 gün çalıştırıp, Dom olduğumu anlayınca hemen işten çıkarıyorlar.” (Anket görüşmelerinden)
-KİMLİĞİNİ SAKLIYOR!-
Raporda ortaya çıkan diğer önemli bulgu ise Roman gençlerin, istihdam alanında ayrımcılıkla karşılaşmamak için iş ortamlarında kimliklerini saklaması! Gençlerden bazıları Roman (Roman, Dom, Lom ve Abdal) olduğunu işyerinde kimsenin bilmediğini, bu nedenle de ayrımcılığa maruz kalmadığını belirtiyor.
“Genelde iş ortamlarında sorduklarında, ‘İstanbulluyum’ deyip, geçiyorum.” (Derinlemesine Görüşme Notlarından, Kız Çocuğu, 17 yaşında)
Rapor ayrıca, gençlerin çok azının, yaşadığı ayrımcılık sonrasında herhangi bir girişimde bulunduğunu ancak bu konuda resmi makamlara başvuru yapılmadığını da ortaya koyuyor.
Tamer Yazar