Hatay’ın tıbbi aromatik bitki gerçeği

250 endemik, 2400 bitki taksonu!

Nesli tehlikede 180 bitki türüne sahip Hatay’ın yıllık bitki geliri 7 Milyon TL, Türkiye geliri 78 Milyon Dolar, Dünya pazarı ise 60 Milyar Dolar…

Geçtiğimiz hafta sonunda Samandağ’da gerçekleştirilen bir toplantıda ilimizdeki aromatik bitki türleri, geleceği ve ekonomideki yeri konuşuldu. Uzman Biyolog Dr. Samim Kayıkçı, toplantıda slayt eşliğinde yaptığı sunumunda, Hatay’ın tıbbi aromatik bitkileri konusunda geniş bilgi verdi.
Kayıkçı, sunumunda şu mesajları aktardı:
“Ülkemiz, dünya üzerinde bulunduğu orta kuşakta sahip olduğu 12.000’e yakın bitki çeşidiyle özel ve önemli bir yere sahiptir. Ülkemizde yayılış gösteren bitki türlerinin 3’te 1’i ülkemize özgüdür (endemiktir). Ülkemizin bitki zenginliği, orta kuşakta yer alan diğer ülkelerle karşılaştırıldığında daha belirgin olmaktadır. Sahip olduğu eşsiz özellikler, ülkemizde zengin bir floranın oluşmasına olanak tanımıştır. Hatay sınırları içinde 250’nin üzerinde endemik, 2400’den fazla bitki taksonu yayılış göstermektedir 180’nin üzerinde bitki türü ilk kez Hatay ilinden toplanıp bilim dünyasına tanıtılmıştır. Onlarca bitki türü, dünyada sadece güzel şehrimiz Hatay’da yayılış göstermektedir. Birçok bitki türü, adını güzel şehrimiz Antakya’dan almıştır. (Centaurea antiochia Antakya Peygamberçiçeği),( Gagea antakiensis Antakya ) İlimize Özgü Onlarca bitki türü, adını, büyük bölümü ilimiz sınırları içerisinde olan Amanos Dağları’ndan almıştır. Bir çok bitki, adını, Hatay ili sınırları içerisinde bulunan Keldağ’dan (Cassium-Jebel Akra) almıştır. Hatay ilinde yayılış gösteren 157 bitki türünün nesli ise tehlike altındadır.”
Sektörün ekonomideki yerine de değinen Samim Kayıkçı, şu bilgileri verdi:
“Sektörün dünyadaki yıllık pazar değeri yaklaşık 60 milyar dolar civarındadır Ülkemizde, 2013 yılında 141 milyon dolar değerinde 44 bin ton tıbbi ve aromatik bitki ihracatı yapılırken 22 milyon dolar değerinde 15 bin ton ithalat yapılmıştır. Hatay ili genelinde, ticarete konu olan, 55’i yerel toplam 89 tıbbi ve aromatik bitki türü bulunmaktadır, bu eldeki kaynaktan da yaklaşık 7 milyon TL’lik bir gelir elde edilmektedir.
Sektörün başlıca sorunları; Bitkilerin bilinçsizce doğadan toplama yoluyla elde edilmesi, kültürünün yeterince yapılmaması, bitkilerin işlenmesinde görülen teknik eksiklik, coğrafi işaretlerin alınmamış olması, Ar-Ge çalışmalarındaki eksiklik, pazarlamada yaşanılan sıkıntılardır. Dünya Süs Bitkileri Sektörü; Dünya’da, başta Avrupa ülkeleri olmak üzere yaklaşık 1.6 milyon ha alanda süs bitkileri tarımı yapılmaktadır. Dünyada süs bitkileri sektörünün değeri 50 milyar doların üzerindedir. Ülkemizde süs bitkileri sektörü; Ülkemizde yaklaşık 50.000 da alanda üretim yapılmaktadır. 2015 yılı verilerine göre 77.429.000 dolar ihracat, 81.386.000 dolar ithalat yapılmıştır. Türkiye’de 28 ilde süs bitkileri üretimi yapılmaktadır. Üretimin en fazla yapıldığı iller İzmir, İstanbul, Yalova, Sakarya ve Antalya’dır.”
Uzman Biyolog Dr.Samim Kayıkçı, sunumunda ilimizle ilgili de şu ayrıntılı bilgileri katılımcılara paylaştı:
“Hatay İli Doğal Florası Geofitler; Kardelen, süsen türleri, kış nergisi, sıklamenler, nergis, kum zambağı, ayıgülü, ters laleler, çiğdemler, acı, sümbül türleri, laleler ve orkideler gibi yüzden fazla gösterişli çiçek açan geofit türü ilimizde doğal olarak yayılış göstermektedir. Ağaç Türleri; Hatay ili süs bitkisi olma potansiyeline sahip pek çok ağaç türüne ev sahipliği yapar. Tespih Ağacı, Erguvan, Akçaağaç türleri, Sandal Ağacı, Kızılcık, Sakız Ağacı, Defne, Doğu Çınarı gibi türler ilimizde doğal olarak yayılış gösterir. Çalı Türleri; Hatay ili, Funda, Keçiboğan, Büyüktekeotu, Murt, Patlangaç, Bozlanotu, Laden gibi süs bitkisi potansiyeli olan bir çok doğal çalı türüne sahiptir. Yer Örtücüler; Kandaş Dikeni Keditırnağı, Kediçomağı gibi yer örtücü potansiyeli olan onlarca doğal bitki türü Hatay ilinde doğal olarak yayılış gösterir. Sarılıcı ve Tırmanıcı Bitkiler; Akasma (Clematis sp.), Çitsarmaşığı (Calystegia sp.), Tarlasarmaşığı (Convolvulus sp.) türleri gibi sarılıcı birçok doğal bitki türü ilimizde yayılış göstermektedir. Nadir ve Endemik Bitkiler; Süs bitkisi olma potansiyeli taşıyan bazı bitki türleri çok dar yayılışlıdırlar. Bunlardan bazıları ülkemize, bazıları da ilimize özgüdür. Doğal türlerin kültüre alınması, yetiştirme ve çoğaltma tekniklerinin saptanarak uygulamaya geçirilmesi, yeni çeşitlerin özel sektör, üniversite ve araştırma kuruluşları tarafından işbirliği yapılarak geliştirilmesi, süs bitkileri ithalatının azaltılması, ülkemizin rekabet edebilme kapasitesinin artırılması açısından önemlidir. Botanik Turizmi; Botanik turizmi, giderek ön plana çıkan bir Doğa turizmi türüdür. Hatay ili, botanik turizmi açısından yüksek potansiyel taşıyan alanlara sahiptir. Orkide Gözlemi, Nadir ve Endemik Bitki Gözlemi, Geofit Gözlemi, Tıbbi ve Aromatik Bitki Gözlemi, Habitat Gözlemi. Bu alanlarda farklı amaçlarla geziler düzenlenebilir.”     -Cemil Yıldız-