Türkiye’nin en önemli kaligrafi sanatçılarından, gazeteci ve ressam Etem Çalışkan, 97 yaşında yaşamını yitirdi. Atatürk imzasını stilize eden ve Anıtkabir kitabelerinin yazımında yer alan Çalışkan, aynı zamanda Nutuk ve Kuran’ın Türkçe mealini el yazması olarak hazırlayan isimdi.
Etem Çalışkan, Sanatıyla Ölümsüzleşti
Türkiye’nin en önemli hattat, kaligrafi sanatçısı, gazeteci ve ressamlarından biri olarak kabul edilen Etem Çalışkan, 97 yaşında hayata veda etti. Yıllar boyunca sanatıyla adından söz ettiren usta isim, özellikle Atatürk imzasını stilize eden kişi olarak hafızalara kazındı. Çalışkan, aynı zamanda Anıtkabir kitabelerinin yazımında görev almış, Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi ve İstiklal Marşı’nın ders kitaplarında yer alan el yazmalarını da hazırlayan sanatçılardandı.
“Atatürk İmzasının Hikâyesi”
Etem Çalışkan, Atatürk’ün ikonik imzasının nasıl ortaya çıktığını şu sözlerle anlatmıştı:
“1969 yılında Milliyet gazetesinin ressamıydım. 10 Kasım için büyük bir Atatürk portresi çizdim. Ancak kompozisyonda eksiklik hissediyordum. O an Atatürk’ün imzasını eklemeyi düşündüm ve yerleştirince portre tamamlandı. O imza, Atatürk’ün kendi el yazısının çizgisidir, fakat ben kaligrafik ve estetik olarak uyarladım. Gazetede yayımlandıktan sonra yıllarca bağımsız bir sembol haline geldi. Aslında onu özellikle öyle tasarlamamıştım ama zamanla büyük bir anlam kazandı.”
Anıtkabir’in Kitabelerinde Yer Alan Sanatçı
Sanat eğitimine Güzel Sanatlar Akademisi’nde başlayan Çalışkan, hocası Emin Barın ile birlikte Anıtkabir kitabelerinin yazımında görev aldı. O dönemki anılarını ise şöyle aktarıyor:
“1953 yılıydı, Anıtkabir kitabelerini yazdık. Bir yanda heykeltıraşlar, bir yanda taş ustaları çalışıyordu. Ben de Emin Barın’ın asistanı olarak yazıları hazırlıyordum. Bu, hayatım boyunca onur duyduğum en büyük işlerden biriydi.”
Vefatını Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Duyurdu
Etem Çalışkan’ın vefatını, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC) Yönetim Kurulu duyurdu. Cemiyetin yayınladığı mesajda şu ifadeler yer aldı:
“Türkiye’nin en önemli kaligrafi sanatçılarından, Atatürk’ün imzasını stilize eden, Anıtkabir kitabelerinin yazımında yer alan usta sanatçı Etem Çalışkan’ı kaybetmenin derin üzüntüsünü yaşıyoruz. Kendisine Allah’tan rahmet, ailesine ve basın camiamıza başsağlığı diliyoruz.”
Usta sanatçının cenazesi, Levent Afet Yolal Camisi’nde kılınacak namazın ardından memleketi Mersin’in Tarsus ilçesinde toprağa verilecek.
Etem Çalışkan Kimdir?
1928 yılında Mersin’in Tarsus ilçesinde dünyaya gelen Etem Çalışkan, Mersin Lisesi’ni bitirdikten sonra Güzel Sanatlar Akademisi’nde eğitim aldı. Grafik tasarımcı Namık Bayık ve ressam Sabri Berker’in öğrencisi olan Çalışkan, sanatta yeteneğini erken yaşlarda gösterdi.
1954 yılında gazeteciliğe adım atan sanatçı, Yeni Sabah, Zafer, Öncü, Dünya, Akşam, Milliyet ve Hürriyet gibi önemli gazetelerde ressam ve kaligraf olarak çalıştı. 1982 yılında emekli olduktan sonra da sanat hayatını sürdürdü.
Sanat Dünyasına Bıraktığı Eserler
Etem Çalışkan, sanat hayatı boyunca pek çok önemli projeye imza attı:
Kur’an-ı Kerim’in Türkçe mealini el yazması olarak hazırladı.
Atatürk’ün doğumunun 100. yılı için basılan gümüş ve altın hatıra paralarını tasarladı.
PTT için Cumhurbaşkanlığı forsundaki 16 yıldızın simgelediği Türk devletleri pullarını tasarladı.
Nutuk’un el yazması versiyonunu kaleme aldı.
Yunus Emre Divanı’nı kaligrafik eser olarak oluşturdu.
Yapı Kredi Bankası için şükran belgeleri, diplomalar ve madalyalar tasarladı.
“Sanat Kurallara Hapsedilemez”
Çalışkan, sanatın kurallarla sınırlanamayacağını savunan bir isimdi. Bir röportajında sanat anlayışını şu sözlerle dile getirmişti:
“Sanat kurallar içine hapsedilemez. Sanatçı özgürdür, düşüncesinde de, eserlerinde de… Sanatın sınırı olmaz. Çalışmak benim için cennetin kapısıdır, anahtarıdır. Her insanın içinde bir yetenek vardır ama o yetenek, büyük bir emek ve çaba gerektirir. Sevgiyle, dürüst olarak çalışmak gerekir.”
Ödülleri ve Sanata Katkıları
Etem Çalışkan, uzun sanat yaşamı boyunca pek çok ödül aldı.
2005 yılında Türkiye Gazeteciler Cemiyeti tarafından Burhan Felek Basın Hizmet Ödülü’ne layık görüldü.
2021 yılında Cumhurbaşkanlığı tarafından Kültür ve Sanat Büyük Ödülü ile onurlandırıldı.
Sanata adanmış bir ömrün ardından Etem Çalışkan, bıraktığı eserlerle hafızalarda yaşamaya devam edecek.