Gaslighting,kişinin kendi beyninden şüphe etmesine neden olan ve psikolojik manipülasyona denk gelen bir taciz yöntemidir.
Gaslighting tabiri bir filmden alınmıştır; filmdeki erkek başrol eşinin aklını kaybettiğine inanması için her gün gaz lambasını biraz biraz kısar.Böylece başrol kadın kendi zihninden şüphe duyar.
Psikolojik manipülasyonun birçok türü vardır; en yaygın olanları :
Yalan söylemek ,
İnkar etmek,
Gerçekleri çarpıtmak,
Hafızayı sorgulatmak,
Duyguları saymamak,
Sürekli eleştirmek,
Akıl sağlığını sorgulatmak ,
Olayları saptırmak,
Suçlu hissettirmek..
Bu davranışların altında bilinçli olarak karşıdakinin dengesini dağıtmak ve kontrol sahibi olmak vardır.
Manipülatör mağdurda şu duygulara neden olur:
- Karar verme yeteneğinde azalma,
- Hafıza konusunda belirsizlik,
- Duygusal durumda dalgalanmalar,
- Kendine olan güvenin azalması,
- Manipülatör olmadan karar alma güçlüğü,
- Sosyal izolasyon.
Bazı manipülasyon cümleleri:
- Böyle bir şey hiç olmadı. (Yaşandığını hatırladığınız bir olay karşısında)
- Sen normal değilsin ve bunu herkes biliyor, zaten herkes böyle düşünüyor.
- Seni üzdüğümü, incittiğimi düşündüğün için üzgünüm. (Manipülatör “Aslında üzülmeni gerektirecek bir şey olmadı. Sorun benim davranışlarımda değil, senin hissettiklerinde.” mesajını vermeye çalışır.)
- Beni kandırmaya çalışıyorsun, söylediklerin hiç mantıklı değil. (Suçu karşı tarafa atmak ve yalanlarının üstünü kapatmak için bu cümleyi kullanır.)
- Seni isteyerek incitmeyeceğimi biliyorsun.
- Bunu seni sevdiğim için yaptım. (Sizi üzebilecek davranışlarını veya kısıtlayıcı tavrını savunmak için söyler.)
- Çok hassassın. (Duyguları küçümser.)
- Benim nasıl tepki vereceğimi bilmen gerekirdi. (Olumsuz davranışlarının suçunu mağdura yıkmaya çalışır.)
- Bu yaşadıkların o kadar da kötü değil, insanlar neler yaşıyor.
- Senin için endişeleniyorum, sürekli her şeyi unutuyorsun. (Kişinin gerçekliğini değiştirmeye çalışır, onun için endişeleniyor gibi gösterir.)
- Hafızan çok kötü, her şeyi yanlış hatırlıyorsun.
- Stresli görünüyorsun, herkes sorumluluk sahibi olamaz.
Gaslighting ile şu şekilde baş edilebilir:
- Güvenilir insanlarla yaşanan süreç paylaşılabilir.
- Durum fark edilirse gaslighting yapan kişiyle araya mesafe koyulabilir.
- Mesafe koyulamıyorsa uzman eşliğinde terapiye başlanabilir.
- Kişi kendisinden ve anılarından şüphe duyuyorsa, daha somut ve yazılı şekilde anı biriktirmeye başlayabilir.
- İlişki içinde olunan kişiyle en başından sınırlar şekillendirilmeli, eğer baştan sağlanamadıysa da kırılganlığa sebebiyet vermeden bu sınırsızlığın farkına varıldığında ivedilikle sınır konusu tekrar gündeme getirilmelidir.
- Yakın çevrede güvenilebilecek kişilerin de bu konuda fikrini almak bazen önem taşır. Onları da ilişkinin içine almadan, çok da işin içine karıştırmadan durumun uzaktan nasıl göründüğü sorulabilir.
- Sorunların tepe yaptığı anlarda bireyin kendisini rahatlatabilecek basit rahatlama teknikleri denenebilir.