Dünya genelinde düşmeye devam eden gıda fiyatları Türkiye’de 43 aydır aralıksız artıyor. Aralıkta gıda fiyatları bir önceki aya göre yüzde 6,2 oranında arttı. Gıda fiyatlarındaki yıllık artış ise 2023 yılı sonunda yüzde 100,2 olarak gerçekleşti.
Birleşik Kamu-İş Konfederasyonunun Ar-Ge birimi KAMUAR’ın Ankara’daki marketlerden düzenli olarak derlediği ve halkın en fazla tükettiği 64 temel gıda maddesinden oluşan bir sepeti esas alarak hazırladığı gıda fiyatları endeksinin Aralık 2023 sonuçlarını açıkladı.
TÜİK’in en son açıkladığı tüketim harcamalarıyla ilgili istatistiklere göre en zengin yüzde 20’lik kesim tüketim harcamalarının yüzde 16,6’sını, en yoksul yüzde 20’lik kesim ise yüzde 35,8’ini gıda için yapıyor. Dolayısıyla gıda fiyatlarında Türkiye’de son 43 aydır yaşanan kesintisiz artış en fazla sabit gelirli ve yoksul kesimleri olumsuz etkiliyor.
Açlık riski artıyor
KAMUAR’ın araştırmasında, Eylül 2021’den bu yana gıda fiyatlarının yüzde 670 oranında arttığı belirlendi. Diğer bir ifadeyle Eylül 2021’de 100 liraya satın alınan bir gıda sepeti için vatandaşlar bu yıl aralık ayında 670 lira ödemek zorunda kaldılar.
2022 yılında yüzde 179,3’e kadar yükselen gıda fiyatlarındaki yıllık artış bu yıl haziran ayına kadar baz etkisiyle, diğer bir ifadeyle bir önceki yılın aynı aylarında gıda fiyatlarında yaşanan artışın bu yılın aynı ayındaki artıştan yüksek olması nedeniyle düşüş eğilimindeydi. Ancak bu yıl temmuz ayından başlayarak aylık artışlar yeniden önceki yılın aynı ayındaki artış oranının üzerinde seyretmeye ve dolayısıyla da yıllık enflasyon yeniden yükselmeye başladı. Haziranda yüzde 80,5’e indikten sonra temmuzda yüzde 92,2’ye çıkan gıdadaki yıllık enflasyon, ağustosta yeniden yüzde 100’ün üzerine yükselmişti. Eylülde yüzde 107,1’e ekimde yüzde 108,2’ye çıktı. Kasımda yüzde 104,1’le, aralıkta da yüzde 100,2 ile üç haneli oranlarda kalmaya devam etti.
Aylık değişim
Aralıkta, meyve dışındaki tüm harcama gruplarında fiyatlar bir önceki aya göre arttı. Ekmek, pirinç, un bulgur grubu ile et-balık, süt ve süt ürünleri, yağ, sebze, bakliyat gibi gıda maddelerinde önceki aya göre önemli artışlar yaşandı.
| Gıda fiyatlarındaki değişim oranı(Aralık 2023; %) | ||||
| Bir Önceki Aya Göre | Yıllık | 12 Aylık Ortalamalara Göre | ||
| Ekmek, pirinç, un, bulgur, makarna | 4,4 | 55,4 | 70,4 | |
| Et-Balık | 3,7 | 129,8 | 118,4 | |
| Süt, süt ürünleri, yumurta | 3,2 | 55,5 | 71,0 | |
| Yağ | 2,9 | 77,7 | 51,2 | |
| Meyve | -1,1 | 104,9 | 114,2 | |
| Sebze | 29,8 | 212,7 | 222,8 | |
| Bakliyat | 3,4 | 59,4 | 53,4 | |
| Diğer | 2,4 | 78,1 | 73,2 | |
| Toplam Gıda | 6,2 | 100,2 | 103,5 | |
Ekmek, pirinç, un, bulgur fiyatları aralıkta bir önceki aya göre ortalama yüzde 4,4 oranında artarken, et ve balık grubu fiyatlarında yüzde 3.7 oranında artış kaydedildi. Et ve balık fiyatlarında 2023 yılının tümünde yana yaşanan artış yüzde 129,8 oldu. Aralıkta önceki aya göre süt ve süt ürünleri ile yumurta grubu harcamaları yüzde 3,2 oranında artarken, yağ fiyatlarındaki artış yüzde 2,9 olarak gerçekleşti.
Meyve fiyatlarının yüzde 1,1 oranında gerilediği aralıkta sebze fiyatlarında, bir önceki aya göre ortalama yüzde 29,8 oranında artış yaşandı.
Aralıkta bakliyat fiyatları yüzde 3,4, salça, zeytin, bal, çay, tuz ve benzeri işlenmiş gıda maddelerinden oluşan diğer gıda fiyatları ise yüzde 2,4 arttı.
Vatandaşlar mevcut gıda tüketim alışkanlıklarına göre seçilen 64 gıda maddesinden oluşturulan gıda sepetini satın alabilmek için aralıkta, bir önceki aya göre yüzde 6,2 oranında daha fazla para ödemek zorunda kaldı. Gıda fiyatları son altı ayda toplam yüzde 50,5 oranında artış kaydetti.
Döviz kuru ve tarım ürünü üretici fiyatlarındaki artışlar gıda fiyatlarındaki yıllık artışın önümüzdeki aylarda da üç haneli oranlarda kalmaya devam edeceğine işaret ediyor.
Araştırma sonucuna göre 12 aylık ortalama fiyatlar esas alınarak yapılan hesaplama uyarınca 2023 yılındaki ortalama gıda fiyatları 2022 yılındaki ortalamalara göre yüzde 103,5 oranında artış gösterdi. (Sami Gökçe)