Peki, süreç nasıl işliyor?
Hatay kadın siyasetinin önemli isimlerinden, HDP Milletvekili Tülay Hatimoğulları Oruç ile TİP Hatay Milletvekili Barış Atay Mengüllüoğlu’nun da dahil olduğu “dokunulmazlıkların kaldırılması” tartışmasında, gözler Meclis’te.
TBMM Anayasa ve Adalet Komisyonları üyelerinden Kurulu Karma Komisyon’a, 252’si 26. Yasama Dönemi’nden devralınan olmak üzere, toplam 1487 dokunulmazlık tezkeresi sevk edildi. Bunlardan 75’i, çeşitli nedenlerle iade edildi.
Peki, Hatay kadın siyasetinin önemli isimlerinden, HDP Milletvekili Tülay Hatimoğulları Oruç ile TİP Hatay Milletvekili Barış Atay Mengüllüoğlu’nun da dahil olduğu “dokunulmazlıkların kaldırılması” süreci nasıl işliyor?
Bu konudaki mevzuata göre;
Hakkında suç isnadı bulunan milletvekillerinin dokunulmazlığının kaldırılıp kaldırılmamasına ilişkin istemler, Adalet Bakanlığı’na sunuluyor. Bakanlık, istemi, gerekçeli bir yazıyla Cumhurbaşkanlığı’na, Cumhurbaşkanlığı ise TBMM Başkanlığı’na iletiyor.
Meclis Başkanlığı’na gelen fezlekelerin gündeme alınmasındaki süreç, İçtüzüğe göre işliyor. Milletvekili dokunulmazlığı, İçtüzüğün “Yasama Dokunulmazlığı ve Üyeliğin Düşmesi” başlıklı dokuzuncu kısmının “yasama dokunulmazlığı” alt başlıklı birinci bölümünde düzenleniyor. Buna göre, bir milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırılması hakkındaki istemler, TBMM Başkanlığı’nca “Gelen Kağıtlar” listesinde yayınlanarak, Anayasa ve Adalet Komisyonu üyelerinden Kurulu Karma Komisyon’a havale ediliyor. Söz konusu fezleke ile Meclis’teki mevcut fezlekeler, sevk edildikleri Karma Komisyon’da bekletilebiliyor ya da komisyonda gündeme alınabiliyor. Fezlekelerin gündeme alınması halinde, süreç başlıyor. Karma Komisyon toplanıyor ve hangi fezlekeye ait dosyayı değerlendireceğine karar veriyor.
-HAZIRLIK KOMİSYONU-
Karma Komisyon Başkanı, dokunulmazlık dosyalarını incelemek üzere, her siyasi partinin Hazırlık Komisyonu’na verebileceği üyeleri arasından, ad çekme suretiyle, 5 üyeli bir Hazırlık Komisyonu teşkil ediyor. Hazırlık Komisyonu, kendine, gizli oyla bir başkan ve sözcülük görevini de yapacak bir katip seçiyor. Hazırlık Komisyonu, kurulduğu andan itibaren en geç 1 ay içinde dosyayı inceleyerek raporunu hazırlıyor. Bu komisyon, bütün kağıtları inceleyip, gerekirse o milletvekilini dinliyor, ancak tanık dinleyemiyor.
Hazırlık Komisyonu, yasama dokunulmazlığının kaldırılması yönünde karar alırsa, dosya Karma Komisyon’a havale ediliyor. Karma Komisyon da 1 ay içinde Hazırlık Komisyonu raporunu ve eklerini görüşerek sonuçlandırıyor.
Karma Komisyon, dokunulmazlığın kaldırılmasına veya kovuşturmanın, milletvekilliği sıfatının sona ermesine kadar ertelenmesine karar veriyor. Karma Komisyon, kovuşturmanın ertelenmesini kararlaştırmışsa, bu yöndeki raporu Genel Kurul’da okunarak bilgiye sunuluyor. Bu rapora milletvekilleri tarafından 10 gün içinde itiraz edilmezse, kesinleşiyor. İtiraz edilmesi halinde ise rapor, Genel Kurul gündemine alınıyor. İtiraz edilmeyen dosyalar Cumhurbaşkanlığı’na gönderiliyor.
Dokunulmazlığın kaldırılması yönündeki Karma Komisyon raporları, doğrudan Genel Kurul gündemine giriyor. Genel Kurul, raporu kabul ederek dokunulmazlığın kaldırılmasını kararlaştırabileceği gibi, raporu reddederek, yargılamanın dönem sonuna ertelenmesine de karar verebiliyor.
Kovuşturma ertelenmiş ve bu karar Genel Kurul’ca kaldırılmamışsa, dönem yenilenmiş olsa bile, milletvekilliği sıfatı devam ettiği sürece ilgili hakkında kovuşturma yapılamıyor.
-151 OY YETİYOR-
Milletvekillerine dağıtılan Karma Komisyon raporu, Genel Kurul’da okunarak görüşülüyor. Biri lehte diğeri de aleyhte olmak üzere, iki milletvekili, rapor üzerinde konuşma yapıyor. Fezlekesi olan milletvekili de isterse Hazırlık Komisyonu’nda, Karma Komisyon’da veya Genel Kurul’da kendi savunmasını yapabiliyor ya da başka bir milletvekili arkadaşına savunma yapması için bu hakkını verebiliyor. Söz ve savunma talebi yoksa, görüşmeler tamamlanıyor. Daha sonra Karma Komisyon’un yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına dair raporu oylamaya sunuluyor. Genel uygulamaya göre açık oylama yapılıyor. Genel Kurul’da dokunulmazlıkların kaldırılmasına ilişkin oylamada, karar yeter sayısı (151) yeterli oluyor.
-AYRI OYLAMA-
Genel Kurul’daki oylamada, her milletvekili ve fezleke için ayrı oylama yapılıyor. Bir milletvekili hakkında iki dosya varsa, iki dosya ayrı ayrı oylanıp karara bağlanıyor. Dokunulmazlık hangi dosya hakkında kaldırıldıysa, yalnızca o fezleke hakkında yargılama yapılabiliyor. Milletvekilinin dönem sonuna bırakılan dosyası hakkındaki dokunulmazlığı devam ediyor. Genel Kurul kararından sonra, milletvekilinin dokunulmazlığı, söz konusu dosya için kaldırılmış oluyor.
Meclis Başkanlığı, dosyayı, Cumhurbaşkanlığı aracılığıyla Adalet Bakanlığı’na gönderiyor. Bakanlık da dokunulmazlığı kaldırılan milletvekili hakkında gereğinin yapılması için dosyayı ilgili savcılığa havale ediyor. Savcılık da dosyanın ulaşmasının ardından, soruşturmaya kaldığı yerden devam ediyor. Söz konusu milletvekilini tutuklanması talebiyle mahkemeye de sevk edebiliyor ya da tutuksuz olarak yargılanmasına da devam edebiliyor.
-HALA VEKİL-
Bir milletvekilinin dokunulmazlığının kalkmasıyla, milletvekilliği düşmüyor, devam ediyor. Milletvekili maaşını alıyor ve diğer sosyal haklarından yararlanıyor. Tutuklanmamışsa, Meclis’e gelerek yasama çalışmalarına da katılabiliyor. Bir vatandaş tutuksuz olarak nasıl yaşamını sürdürüyorsa, milletvekili de o şekilde çalışma hayatına devam edebiliyor.
Ancak milletvekili hakkındaki ceza kesinleştikten sonra, Genel Kurul’da okunuyor ve o zaman milletvekilliği düşürülüyor.
Milletvekilinin yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına veya milletvekilliğinin düşmesine karar verilmesi halinde, Genel Kurul kararının alındığı tarihten itibaren 7 gün içinde, ilgili milletvekili veya bir diğer milletvekili, kararın Anayasa’ya, kanuna veya İçtüzüğe aykırılığı iddiasıyla iptal için Anayasa Mahkemesi’ne başvurabiliyor. Anayasa Mahkemesi, iptal istemini 15 gün içinde kesin karara bağlıyor.
Tamer Yazar