Patlıcanlarda Türler Arası Melezleme Neden Önemli?
Dünyada ve Türkiye’de yaygın olarak yetiştirilen Solanum melongena (kültür patlıcanı), Fusarium ve Verticillium solgunluğu ile kök-ur nematodu gibi toprak kökenli hastalıklara karşı duyarlıdır. Bu hastalıklar, tarımsal üretimde büyük kayıplara yol açmaktadır. Özellikle örtüaltı üretiminde bu kayıpları azaltmak amacıyla, dayanıklı anaç türleri olan Solanum torvum ve Assist F1 (Solanum aethiopicum x Solanum melongena) kullanılarak aşılama yapılmaktadır. Ancak, aşılama yöntemi üretim maliyetlerini artıran bir faktör olmaktadır.
Toprak kökenli hastalıklara kalıcı bir çözüm sunabilmek adına, dayanıklılık gösteren yabani patlıcan türleri ile kültür patlıcanlarının melezlenmesi hedeflenmektedir. Bu türler arasında özellikle en dayanıklı tür olan Solanum torvum ile kültür patlıcanının başarılı bir şekilde melezlenmesi ise henüz sağlanamamıştır.
Maternal Tohum ve Projenin Bilimsel Katkıları
Proje, yabani patlıcan türleri arasında yapılan melezleme çalışmalarında sıkça karşılaşılan “maternal tohum” oluşumuna odaklanmaktadır. Maternal tohum, türler arası melezleme sonucunda yalnızca ana ebeveynin özelliklerini taşıyan bir bitki meydana getiren tohumları ifade etmektedir.
Projenin bilimsel hedefleri arasında:
• Maternal tohum oluşumunun doğrulanması,
• Bu mekanizmanın histolojik analizlerle açıklanması,
• Mekanizmada etkili genlerin belirlenmesi yer almaktadır.
Elde edilecek bulgular, sera koşullarında kullanılabilecek yeni hibrit çeşitlerin geliştirilmesine yönelik bilimsel bir altyapı oluşturacaktır. Uzun vadede ise bu çeşitlerin ticarileştirilmesiyle çiftçilere doğrudan fayda sağlanması beklenmektedir.
Proje Ekibi ve Bütçe
Proje, Türkiye’nin farklı üniversitelerinden bilim insanlarının katkılarıyla yürütülmektedir. Proje ekibinde şu isimler yer almaktadır:
• Prof. Dr. Sebahattin Çürük (Proje Yürütücüsü, HMKÜ Ziraat Fakültesi),
• Doç. Dr. Özhan Şimşek (Erciyes Üniversitesi Seyrani Ziraat Fakültesi),
• Dr. Şenay Karabıyık (Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi),
• Dr. Emine Açar (Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi),
• Arş. Gör. İlknur Külahlıoğlu-Çeğil (HMKÜ Ziraat Fakültesi).
Projenin toplam bütçesi 2 milyon 310 bin TL olup, bunun 450 bin TL’si kurum hissesi, 210 bin TL’si ise proje teşvik ikramiyesi olarak belirlenmiştir.
Proje Süresi ve Beklentiler
Şubat 2024’te başlayan proje, 30 ay sürecek ve 2026 yılının ortalarına kadar tamamlanması beklenmektedir. Kısa vadede tohum firmalarının kullanabileceği ıslah materyalleri, uzun vadede ise çiftçilere dayanıklı patlıcan çeşitlerinin kazandırılması hedeflenmektedir.
HMKÜ’den Toprak Hastalıklarına Karşı Dayanıklı Patlıcan Projesi
Mustafa Kemal Üniversitesi (HMKÜ) Ziraat Fakültesi'nin öncülüğünde başlatılan TÜBİTAK projesi, yabani patlıcan türleri üzerinde yapılan türler arası melezleme çalışmalarıyla dikkat çekiyor. Projenin temel amacı, tarımda sıkça karşılaşılan toprak kaynaklı hastalıklara karşı dayanıklı hibrit patlıcan çeşitleri geliştirilmesine yönelik bilimsel bir altyapı oluşturmak.
