Çanakkale Muharebeleri ya da Gelibolu Harekâtı, tarihte o ana kadar yapılan en büyük çıkarma harekatıdır. İkinci Dünya Savaşı’nda Müttefik kuvvetlerin yaptığı Normandiya Harekatı’ndan önceki en büyük çıkarmadır.
Çanakkale Muharebeleri, Birinci Dünya Savaşı’nın ve savaş sonrası dönemin gelişmelerine damga vuran önemli bir cephedir. Her iki tarafın verdiği aşırı insan kaybı açısından üzerinde durulması gereken dikkat çekici bir cephedir. İngiltere ve Fransa, Batı Cephesi başta olmak üzere tüm cephelerde ihtiyaç duydukları asker ve gemi ihtiyaçlarına rağmen, büyük bir donanmayı ve yaklaşık 500 bin askeri Gelibolu Yarımadası’nda tutmak zorunda kaldı.
***
İşgal kuvvetlerinin Boğaz’ı sadece donanmayla geçme planı, 18 Mart 1915’te başarısız oldu ve donanma büyük bozguna uğradı. Yalnız donanmayla Boğaz’ın geçilemeyeceğini anlayan İşgal Devletleri, 25 Nisan 1915’te Kara Harekâtı başlattılar. Fakat hedeflerine ulaşamadan, büyük bir yenilgiyle 9 Ocak 1915’te geri çekildiler.
Tarihte, bu kadar küçük bir toprak parçasında en çok şehit verilen yerdir Gelibolu. Çanakkale Muharebeleri denizde ve karada 287 gün, karada ise 260 gün sürmüştür. Çanakkale Muharebeleri, Almanların hatalı ve kasıtlı savunma planına rağmen, Türk askerinin kanıyla kazandığı harp tarihinde eşine az rastlanır bir kahramanlık destanıdır.
İşgal Devletleri, büyük umutlarla başladıkları Gelibolu Harekâtı sonunda, Seddülbahir Bölgesi’nde sadece beş, Arıburnu Bölgesi’nde ise ancak 1.5 kilometre ilerleyebilmişlerdir.
***
Türk tarafının kaybı 213.882 bin, işgal kuvvetlerinin zayiatı ise 252 bindir. Çanakkale Zaferi, Cumhuriyet’in bir ön sözüdür. Çökmüş, çağdışı bir devletten yepyeni, tam bağımsız, dünya devletleri ile eşit haklara sahip, saygın bir devletin, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun hazırlık evresidir.
Bir ulusun geleceğine ve Rusya rejiminin değişmesine etki edecek derecede büyük bir savaştır Çanakkale. Çanakkale Muharebeleri, Mustafa Kemal’in başlangıçta muharebeyi yönettiği yer olan KEMALYERi’ni ve Mustafa Kemal’i Türk Ulusu’na ve dünyaya tanıtmıştır. Mustafa Kemal’in Türk Ulusu ile kendi kaderini birleştirdiği ve zafere koştuğu yerdir Kemalyeri. Bu nedenle Mustafa Kemal’in doğum yeri Kemalyeri’dir. Mustafa Kemal, tarih sahnesine ve Türk Milleti’nin huzuruna 25 Nisan 1915’te Çanakkale’de adımını atar. 34 yaşında genç bir yarbaydır. Ardından Haziran 1915’te Albay olur.
***
Mustafa Kemal, Çanakkale Muharebe Meydanı’nda 25 Şubat 1915’ten 10 Aralık 1915’e kadar 9 ay 13 gün kalır.
25 Nisan 1915, Pazar, saat 10.00… Karaya çıkan düşmanı denize dökmek için, 57’nci Alaya verdiği emir:
“Alay Komutanı’na bütün alayı ile gösterdiğim istikamette taarruz etmesini emrettim. Ve dedim ki, ‘Size ben taarruz emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zaman zarfında, başka kuvvetler ve komutanlar yerimizi alabilir.”
ANZAK birlik komutanı, Avustralyalı Tulloch bu anı şöyle anlatır:
“Korkusuz bir Türk subayı 900 metre kadar ileride ateşi idare ediyordu. Ancak onu vurmayı başaramadım.” Bu korkusuz Türk subayı, 19.Tümen Komutanı Yarbay Mustafa Kemal’di.
***
Çanakkale Cephesi’nde, işgal devletlerinin ana hedefi İstanbul’du. Mustafa Kemal, İstanbul’u yani Osmanlı’yı dört kez kurtarır. Savaş Tarihi’nin hükmüdür bu…
İşgal Kuvvetleri Komutanı İngiliz Orgeneral Hamilton, 17 Ağustos 1915’te Londra’ya gönderdiği telgrafta şöyle yazıyordu: “Conkbayırı’nda Türkler çok iyi bir komutana sahipler… Durmadan baskın tarzı deniyorlar…”
Kimdi bu Conkbayırı’ndaki çok iyi komutan? Anafartalar Grup Komutanı Albay Mustafa Kemal.
İngiliz yazar, Alan Moorehead: “O genç ve dahi Türk şefinin o esnada Çanakkale’de bulunması, müttefikler bakımından tarihin en acı darbelerinden biridir.” der.
***
Mustafa Kemal, Çanakkale Savaşı’ndan altı yıl sonra, Dünya Savaş Tarihi’nin kaydettiği bir zafere daha imza atar. 1683 yılında Viyana bozgunuyla başlayan toprak kaybını ve Türk çekilmesini 238 yıl sonra, 1921’de Sakarya Meydan Muharebesi zaferiyle durduran Başkomutan olarak tarihe geçer. Savaş Tarihi’nin kıskanacağı bir zaferdir bu…
Ve, “Tarih nankör değildir, bir hizmeti asla unutmaz.”
Kaynakça:
Naim Babüroğlu, KEMALYERİ, Asi Kitap, İstanbul, 2017.
Naim Babüroğlu, Çanakkale 1915-Almanların Büyük Tuzağı, Asi Kitap, İstanbul, 2017.