Antakya ve Hatay halkı adına 17 sivil toplum örgütü ve dernek asrın felaketinin 1. Yıl dönümü kapsamında hem müşterek bir anma mektubu yayınladı hem de kadim kenti yeniden ayağa kaldırmak için bir yürüyüş planladı. Sivil toplum örgütleri, 5 Şubat tarihini 6 Şubat’a bağlayan gece saat 04.00’te Antakya Yunus Emre Parkı’nda buluşup saat 04:17’de köprübaşında Yeryüzünde ilk kez ışıklandırılan Kurtuluş (Herod) Caddesini aydınlatan, karanlığı yenen ışığın ve medeniyetin sembolü Antakya fanusunu taşıyarak, bahur ve reyhan kokuları arasında birlik ve beraberlik içinde olmaya davet etti.
1 Yıl içerisinde normale dönülemeyen hayat için daha çok senelere ihtiyaç olduğunu anlatan mektupta, barınma sorunundan yetersiz eğitime, göç eden Hataylılardan kontrolsüz yıkım gerçekleştiren şirketlere kadar her soruna değinen ve çözümleri için öneriler geliştirilmiş olan örgütler birlikte hareket edilmesinin son derece önemli olduğunun altını çizdi. İmza atan 17 sivil toplum örgütünün ortak mektubu şöyle;
“6 Şubat 2023 günü saat 4:17. Havanın soğumaya başladığı, bir neşe, huzur sarmalında tamamlanan günün gecesinde, Antakya, Hatay ve deprem bölgesinin tamamı için hayat, tamamen “normal”e dönülmesi için seneler gerekecek ölçüde değişti. İlk günlerde ve haftalarda kente hâkim olan karmaşa, yerel halkın en yakınlarının yasını tutmasına dahi imkân vermeyen geçici barınma ve temel yaşamsal ihtiyaçların yoksunluğu gibi sorunlarla çoğaldı. Geçici barınma ihtiyaçlarının çadır, sera ve konteynerlerle çözülmesine dair aksaklıkları; geçici barınma alanları, en temel sağlık ve yaşam koşulları sağlanmadığı için göç etmek zorunda kalan Antakyalıların Adana, Mersin, Ankara, İzmir, Antalya başta olmak üzere farklı şehirlere göç etmesi izledi. İlerleyen günlerde tüm kentte yıkım şirketleri eliyle başlayan, hız baskısı altındaki enkaz kaldırma süreçleri, Antakya’nın gökyüzünü, gece-gündüz kaybolmayan bir toz bulutuyla kapladı. Tedbirsiz ve denetimsiz ilerleyen enkaz kaldırma süreçleri; yerinde ayrıştırma, iş makineleriyle tedbir alınmadan yıkım yapılması, molozu örtmeden ve hafriyat kamyonlarının kent ve çevresindeki sürekli ve telaşlı hareketi, moloz döküm sahalarının yer seçiminde doğal alanların, geçici barınma alanları ve mevcut yerleşim alanlarının çevresinin tercih edilmesi gibi nedenlerle asbest ve silika tozu nedeniyle kanser başta olmak üzere halk sağlığı açısından riskli, doğal alanlar için tahrip edici bir şekilde ilerledi.
“Antakya’nın kültürel mirasına özensiz davranıldı”
Tamamen yıkılmış ve ağır hasarlı yapıların kaldırılmasını, orta hasarlı yapıların yıkımı izledi. Antakya’nın kültürel miras niteliği taşıyan kültürel ve tarihi değeri olan konut dokusunda yapılan enkaz kaldırma çalışmalarında, yerinde koruma ve onarım yerine özensiz hatta kontrolsüzce uygulanan tümden kaldırmanın tercih edilmesi, kent dokusunda ve yerel halkın kent hafızasında, doldurulması güç büyük boşluklara neden oldu. Depremde sağlık tesislerinin büyük bir kısmı yıkıldığı için yapılan sahra hastaneleri, hem fiziksel koşulları ve erişim olanakları, hem de burada sağlık personelinin asgari barınma ve yaşama olanaklarının yetersizliği nedeniyle; Antakyalıların temel sağlık ihtiyaçlarını sağlamaya hala çok uzak. Öte yandan konteyner alanlarının hijyenik olmayan yaşam koşulları sunması nedeniyle, halk sağlığı büyük bir tehdit altında. Okumanın ve eğitimin başat önemde olduğu Antakya’da az hasarlı olan okulların tamamına yakını, depremde yapısı yıkılmış olan idari işlevlerle kullanıldığından, eğitim tesisleri ihtiyacı karşılayamaz durumda. Bu iki durum, günden güne büyüyen kentten dışarı göç sorununu daha da derinleştiriyor.
Geçiçi barınma koşullarının mahalle yaşamını sağlama kapasitesine sahip olmadıklarını ve bu koşulların iyileştirilmesinin gerekli olduğuna vurgu yapılan mektupta sivil toplum örgütlerin tespitleri şöyle devam ediyor;
“Geçici barınma alanlarını iklim koşullarını gözetmekten uzak konteynerlerden ibaret gören yaklaşım, müşterek ve sosyal hayatın, ortak üretim kültürünün çok önemli olduğu Antakya’da, özlediğimiz mahalle yaşamını sağlama kapasitesine sahip değil. Depremde hasar gören sanayi ve ticaret alanları, turizm tesisleri ve teknik ofislerin faaliyetlerini sürdürebilmesi için gerekli fiziksel imkânlar sağlanmadığından, aynı zamanda doğal alanlar ve tarımsal üretim alanları moloz dökümü ve geçici barınma alanlarıyla kaplandığından; kentin iyileşmesi için olmazsa olmaz koşul olan ekonominin iyileşmesi hayalinin gerçekleşmesi, giderek uzaklaşıyor.
“Antakya’nın çok kültürlü demografik yapısının değişmesi riski var”
Peşpeşe gelen Antakya tarihi kent merkezinde 307,6 ha’lık alan için “riskli alan” ve yeni merkezin 207,6 ha’lık alanı için “rezerv yapı alanı” ilanlarının yanı sıra, İskenderun, Samandağ ve Kırıkhan’da yapılan “rezerv yapı alanı” ilanları; yerel halkın deprem ilk günlerinden itibaren yaşamaya başladığı mülkünü ve mülkiyet hakkını kaybetme endişesini, Antakya’nın çok kültürlü demografik yapısının değişmesi riskini büyütüyor. Bu sırada deprem sonrası kentin planlanması sürecindeki merkezi-yerel kurumlar, özel sektör ve sivil toplum kuruluşları arasındaki eşgüdüm eksikliği ve aksaklıklara eklenen “sürecin şeffaflığı” sorunu yerel halkın deprem sonrası gündelik hayatında yaşadığı büyük belirsizliği, daha da derinleştiriyor. Yerel halkın mülkiyet hakkını kaybetmeye dair endişesi, yeni yapılacak konut alanlarının fiziksel ve sosyal koşullarının, Antakyalıların konut ve kamusal yaşam kültürünün kaybedilmesi riskiyle perçinleniyor.
Depremin birinci yıl dönümünde Antakya ve Hatay halkı olarak öncelikli beklentimiz, depremin ilk gününden itibaren devletin tüm kademelerinin depremin neden bu kadar büyük bir yıkıma neden olduğunu ve bir yıl içinde neler yapılacağına yönelik beyanlarının hangi oranda gerçekleştiğine dair bir “özeleştiri”yi de içeren bir raporun kamuoyuna açıklanması. Bu açıklamanın, Antakya ve Hatay’ın bundan sonraki iyileşme sürecinin şeffaf bir şekilde ilerlemesinin başlangıcı olması, kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşları arasındaki eşgüdüm ve bağın sağlıklı şekilde inşa edilmesini bekliyoruz.
Öncelikli olarak ele alınması gereken konular
- Antakya ve Hatay’da geçici barınma alanlarında yaşayan halkın sorunlarının öncelikli olarak ele alınması, insan onuruna yakışır geçici barınma alanlarının, sağlık, eğitim ulaşım, haberleşme, çalışma alanları ve sosyal tesislerle birlikte sağlanması gerekiyor.
- Nitelikli geçici barınma alanlarının oluşturulması sürecinde Hatay’dan göç eden afetzedelerin de gözetilmesini, “geriye göç” süreci için çalışmaların ivedilikle yapılmasını bekliyoruz.
- Enkaz kaldırma süreçlerinde “hız” yerine, halk sağlığının gözetilmesi ve doğanın rehabilitasyonunu önceleyen bir denetim sürecini talep ediyoruz.
- “Riskli alan” ve “rezerv yapı alanı” ilan edilen alanlar için bundan sonraki yol haritasının ve süreç planının şeffaf bir şekilde halkla paylaşılmasını istiyoruz.
- “Eski Antakya”nın, tarihi ve kültürel miras bileşenlerinin onarımına ilişkin yol haritasının ve süreç planının tanımlanarak kamuoyuyla paylaşılmasını talep ediyoruz.
- Kalıcı konut alanlarının, çalışma alanı, eğitim ve sağlık donatıları, sosyal ve kamusal ortak alanların planlanması sürecine ilişkin olarak bugüne kadar alınan yolun tanımlanarak kamuoyuyla paylaşılması, konut alanları ve çalışma alanları için hak sahipleriyle net bir takvimin paylaşılmasını bekliyoruz.
- Konut alanlarının inşa edilmesinde oluşacak değer artışının, yerel halkı mağdur eden bir araca dönüşmemesini talep ediyoruz.
- Kendi olanaklarıyla evini ve işyerini onaracak veya yeniden yapacak kişilere uygun koşullarda kredi sağlanmasını, işini yeniden canlandırmaya çalışan Antakya ve Hatay esnafına istihdamı kolaylaştıracak muafiyet ve teşvikler sağlanmasını talep ediyoruz.
- Bu süreçte, halkın deprem sonrası yaşadığı sorunları ifade edebilmesi ve ihtiyaçların düzenli olarak tespit edilerek karşılanmasını, depremden sonra her konuda yapılan çalışmalar hakkında kamuoyunun bilgi eksikliğinin, doğru ve eksiksiz, şeffaf bilgi paylaşımıyla düzenli olarak karşılanmasını talep ediyoruz.
6 Şubat 2024 günü, saat 4.17’de, bundan tam bir yıl önce depremi en ağır hâliyle yaşamış ve o günden itibaren sürecin en ağır artçı etkilerini yaşamaya devam eden Antakyalılara kadim yaslarında ve yaşadıkları güçlüklerde yalnız olmadıklarının hatırlatılması büyük bir önem taşıyor. Önce yasımız, sonra umudumuz ortaklaşsın. Antakya ve Hatay halkı adına…
Mektubun altına imza atan sivil toplum örgütleri şunlar;
- Affan Mahallesi Sosyal Yardımlaşma • HAS-DER ve Dayanışma Derneği
• Hatay Kültür Koruma ve Yaşatma Derneği • Antakya Kültür ve Tarih Vakfı - Antakya Sanat Derneği • Hatay Sakatlar ve Gönüllüler Derneği • ASİ-DER • Hatay’ı Yaşatacağız Platformu • Defne’ye Umut Ol Derneği • Kadim Antakya Dostları Platformu
- EHDAV • Karbeyaz Köyü Kültür Dayanışma ve Geliştirme Derneği
- Füsun Sayek Sağlık ve Eğitim Yardımlaşma Derneği • Ortak Akıl-Antakya Platformu
- Gümüşgöze Sosyal Yardımlaşma ve • Samandağ AKAD Dayanışma Derneği
• Yeniden Antakya Platformu Derneği
5/5