TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, 6 Şubat 2023 Depremleri sonrası devam eden yargı süreçlerinde, bilirkişilerin sorumluluğunun arttığını vurguladı ve meslektaşlarına doğru ve denetlenebilir raporlar hazırlama çağrısı yaptı. Deprem sonrası yıkımların ardından doğru tespitlerin yapılması, adil yargılamanın önündeki en önemli engelleri kaldıracak.
6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş Depremleri sonrasında, yaklaşık 50 bin kişinin hayatını kaybetmesi, binlerce yapının yıkılması, on binlerce yapının ise ağır hasar görmesi ülkemizi büyük bir felakete sürüklemiştir. Depremin ardından, sorumluların yargı önüne çıkarılması amacıyla başlatılan yargı süreçleri hala devam etmektedir. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, bu süreçte bilirkişilerin büyük bir sorumluluk taşıdığına dikkat çekiyor ve adil bir yargılama için doğru ve bilimsel raporların hazırlanması gerektiğini belirtiyor.
Deprem Yargılamalarında Bilirkişilerin Rolü
Deprem yargılamalarında, özellikle bilirkişi raporları, dava sürecinin kilit taşları arasında yer alır. Bu raporlar, teknik ve özel bilgi gerektiren davaların çözümüne ışık tutar ve adaletin sağlanmasında büyük önem taşır. Ancak son zamanlarda gözlemlenen bazı olumsuzluklar, yargılamaların seyrini olumsuz etkileyebilecek niteliktedir. Bilirkişiler, mahkemelere kusur oranlarını belirlemek gibi bir görev üstlenmemelidirler. Yargıçlar, hukuki bir değerlendirme yaparak suçluluğa karar vermeli, bilirkişi raporları ise sadece teknik gerçekleri ve olguları ortaya koymalıdır.
Bilirkişilerin Sorumluluğu ve Mesleki Etik
6 Şubat 2023’teki büyük depremde, İnşaat Mühendisleri bilirkişi olarak görevlendirilen birçoğu, yargılamaların temel unsurlarından biri haline geldi. Ancak, zaman zaman yapılan kusur değerlendirmeleri, hukuk normlarına ve içtihatlara aykırı düşebiliyor. Bilirkişiler, sadece teknik raporlar hazırlamakla sorumlu olup, yargı önünde takdiri değerlendirmeler yapmaktan kaçınmalıdır. Bu bağlamda, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, bilirkişilik yapan meslektaşlarına şu çağrıyı yapıyor: “Yargı süreçlerinin sağlıklı işleyebilmesi için raporlarınızı bilimsel verilere dayandırın, teknik ve bilimsel doğrulardan sapmamaya özen gösterin.”
Paket Program Kullanımına Dikkat!
Deprem sonrası yapılan bilirkişi raporlarında sıkça karşılaşılan hatalardan biri, paket programlarla yapılan analiz sonuçlarının değişmez gerçeklikler gibi kabul edilmesidir. Bilirkişiler, bu programların sonuçlarına dayanarak kusur değerlendirmeleri yapmamalıdır. Paket programlar, yalnızca bir araçtır ve analiz sonuçları, mühendislerin bilimsel değerlendirmeleriyle desteklenmelidir. Aksi takdirde, yanlış modelleme ve yanlış analizler adil yargılamayı engelleyebilir.
Örneğin, bazı bilirkişi raporlarında, analizlerin denetlenebilir olması gerektiği göz ardı edilmektedir. Bilirkişiler, kullandıkları paket programlar ve analiz çıktılarını raporlarda mutlaka eklemeli ve her adımını ayrıntılı şekilde açıklamalıdır. Aksi takdirde, bu raporlar denetlenemez ve adil yargılamayı sekteye uğratabilir.
Bilirkişi Raporlarında Kusur Belirleme Hataları
Bilirkişi raporlarında en sık karşılaşılan hatalardan biri, kusur belirleme ve kusur oranı tespitleridir. Mevzuata ve içtihatlara aykırı olarak yapılan bu tür değerlendirmeler, yargı süreçlerini uzatabilir ve adalete erişimi engelleyebilir. Bilirkişiler, yaptıkları incelemelerde, sorumluluk taşıyan kişilerin kusurunu belirlememelidir, yalnızca teknik tespitlerde bulunmalıdır. Aksi takdirde, hatalı raporlar, haksız yargılamalar ve yanlış sonuçlar doğurabilir.
Yapım Süreci ve Kaçak Tadilatlar
Depremin ardından yapılan incelemelerde, kaçak katlar ve kaçak tadilatlar gibi yapım süreçlerine dair eksiklikler sıklıkla gözlemlenmiştir. Bazı bilirkişi raporlarında, kaçak inşaat uygulamaları ve imar affı gibi unsurlar görmezden gelinmektedir. Oysa ki bu tür unsurlar, yapı güvenliği üzerinde ciddi etkiler yaratır ve bu konuda yapılacak değerlendirmeler yargı sürecinin sağlıklı işlemesi açısından son derece önemlidir.
Bilirkişilerin Mesleki Sorumlulukları
Son olarak, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, bilirkişilerin yalnızca kendi uzmanlık alanlarına giren konularda rapor hazırlamaları gerektiğini hatırlatmaktadır. Bilirkişi raporları, uzmanlık dışı konularda yapılan değerlendirmelerle geçersiz hale gelebilir. Bu tür raporlar, adli hata ve hukuki yanlış anlamalar doğurabilir.