Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) destekli projeler, tarım ve bitki sağlığı alanında önemli yenilikler sunmaya devam ediyor. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi (HMKÜ) Ziraat Fakültesi’nden Prof. Dr. Kadriye Çağlayan liderliğinde yürütülen iki ayrı proje, turunçgil ve maviyemiş bitkilerinde hastalıklara karşı mücadelede çığır açacak gelişmeler içeriyor.
Turunçgil sektörüne büyük katkı: Stubborn hastalığı araştırması
TÜBİTAK tarafından desteklenen 223O524 numaralı proje kapsamında, turunçgillerde büyük ekonomik kayıplara yol açan Spiroplasma citri bakterisinin genetik analizi gerçekleştiriliyor. Adana ve Hatay’da yürütülen çalışmada, 40 yıl önce izole edilen örnekler ile günümüzde hastalığa yakalanan turunçgil ağaçlarından alınan örnekler karşılaştırılarak hastalığın genetik değişimleri ve yayılım mekanizması detaylı şekilde inceleniyor.
Araştırmada yeni nesil sekans analizi ve Oxford Nanopore Teknolojisi gibi ileri moleküler biyoloji yöntemleri kullanılıyor. Türkiye’de ilk kez gerçekleştirilen bu çalışma, uluslararası bilim camiasına da önemli veriler sunarak turunçgil sektöründe büyük bir eksikliği gidermeyi hedefliyor.
Proje ekibi:
Yürütücü: Prof. Dr. Kadriye Çağlayan (HMKÜ)
Araştırmacılar:
• Dr. Öğr. Üyesi Işıl Tulum (İstanbul Üniversitesi)
• Doç. Dr. Müge Kamiloğlu (HMKÜ)
• Doç. Dr. Kamuran Kaya (HMKÜ)
• Dr. Öğr. Üyesi Başak Ulaşlı (HMKÜ)
• Büşra Kara (HMKÜ – Doktora bursiyeri)
• Kayhan Derecik (İstanbul Üniversitesi – Doktora sonrası bursiyer)
Maviyemiş yetiştiriciliğinde yeni ufuklar
TÜBİTAK 122O402 numaralı proje kapsamında ise, maviyemiş mozaik hastalığı (Blueberry mosaic associated virus – BlMaV) detaylı bir şekilde inceleniyor. Karadeniz Bölgesi’nde yetişen yabani ve kültüre alınmış maviyemiş türlerinde hastalığın etkileri araştırılarak, virüsün genetik yapısı ve yayılma mekanizması Türkiye’de ilk kez analiz edildi.
Çalışma kapsamında virüsün tüm genom dizilemesi yapılarak dünya çapında karşılaştırmalar gerçekleştirildi. Ayrıca, hastalığın yayılmasını sağlayan vektörler tespit edilerek virüsten arındırılmış sağlıklı fidelerin üretim yöntemleri geliştirildi.
Proje ekibi:
Yürütücü: Prof. Dr. Kadriye Çağlayan (HMKÜ)
Araştırmacılar:
• Doç. Dr. M. Fatih Tok (HMKÜ)
• Doç. Dr. Özgün Kalkışım (Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi)
• Dr. Bahar Tunç (Erciyes Üniversitesi)
• Kamil Köftecikara (HMKÜ – Lisans bursiyeri)
• Rengin Akkan (HMKÜ – Doktora bursiyeri)
Bilimsel katkılar ve gelecek çalışmalar
Her iki proje de Türkiye’nin tarımsal üretimini tehdit eden hastalıklara karşı bilimsel çözüm sunarak, verimliliği artırmaya ve çiftçilerin kayıplarını en aza indirmeye yönelik önemli katkılar sağlıyor. Araştırmaların sonuçları uluslararası bilim dergilerinde yayımlanarak, tarım sektörüne yönelik global ölçekte yeni stratejilerin geliştirilmesine de ışık tutacak.