Türkiye’nin antik kentlerinde biz neredeyiz?

Anadolu’nun dört bir yanında bulunan dünyaca ünlü antik kentler ve ören yerleri, normalleşme süreci ile beraber hızlanan turizm hareketlerinin en can alıcı adresleri arasında ziyaretçilerini bekliyor. Antalya, İzmir, Muğla, Aydın, Manisa, Denizli, Çanakkale, Burdur, Adana, Nevşehir, Adıyaman, Kars ve Bitlis gibi kentler arasında, Hatay mı? Yok!

Turizm rakamları beklenenin çok altında kalsa da, pandemi sürecinin normalleşme aşaması ile beraber hareketlenen turizm sektörünün belki de en fazla talep edilen alanları, antik kentler ve ören yerleri oluyor. Açık alan olması sebebiyle tercih edilen bu tür tarihi ve kültürel destinasyonların adreslerinde duran şehirler ise; Antalya, İzmir, Muğla, Aydın, Manisa, Denizli, Çanakkale, Burdur, Adana, Nevşehir, Adıyaman, Kars ve Bitlis gibi kentler. Hatay mı? Beklenen listede yok!
-HATAY NEREDE?-
Konuya ilişkin görüşlerine başvurduğumuz, Antakyalı Arkeolog, Antakya Kültürel Mirası Koruma Derneği Başkanı Kenan Yurttagül’ün gündeminde ise, 2013 senesinde hazırladığı, Kültür Bakanlığı izni ve Hatay Arkeoloji Müzesi işbirliğinde gerçekleştirilmesi planlanan, ancak nedensiz bir şekilde iptal edilen, Samandağ’daki Seleukeia Pieria Antik Kenti “Kazı Projesi” var.
Antik kentler ve ören yerleri listesine giren şehirler arasında yer alamayan Hatay coğrafyasında bir türlü gündeme girmeyen, giremeyen Seleukeia Pieria Antik Kenti’nin, kadim kentin kazıları adına ciddi bir eksiklik olduğuna işaret eden Yurttagül’ün bir diğer gündemi, Reyhanlı’daki Tell Tayinat Höyüğü. Kamulaştırma sorunları, özel mülk sahipleri gibi sıkıntılarla, buradaki Kanada ekibinin devam ettirdiği kazıların çok uzun zamandır durdurulduğunu ifade eden Antakya Kültürel Mirası Koruma Derneği Başkanı Kenan Yurttagül, Kral Şuppiluliuma’ya ait heykel gibi birçok önemli esere kaynaklık eden bu alandaki durumun, kent tarihi ve turizmi için de ciddi bir sıkıntı olduğunun altını çizdi, kent yöneticilerinin bu soruna çözüm bulunması noktasında çaba göstermesi gerektiğine işaret etti.
Peki, pek çoğu UNESCO Dünya Kültür Miras Listesi’nde yer alan antik kentler ve ören yerleri mi? Mesela…
-PERGE-
Perge Antik Kenti… Antalya’nın Aksu ilçesinde yer alan ve Geç Klasik, Helenistik ve ağırlıklı olarak Roma döneminin izlerini taşıyan Perge Antik Kenti, turistlerin en çok ziyaret ettiği mekanlar arasında yer alıyor.
-TERMESSOS-
Termessos Antik Kenti… Antalya’nın Döşemealtı ilçesinde yer alan ve güçlü savunmasıyla Büyük İskender’in alamadığı şehir olarak tarihe adını yazdıran Termessos Antik Kenti, çok özel yapılar, endemik bitkiler ve yaban hayatıyla ziyaretçilerine başka bir dünyanın kapısını açıyor.
-PATARA-
Patara Antik Kenti… Antik Likya Birliği’nin oy hakkına sahip 16 şehrinden biri olan Patara, Büyük İskender’in kuşattığı kentler arasında. Kentin kazı çalışmaları Akdeniz Üniversitesi Arkeoloji Bölümü tarafından sürdürülüyor.
-MYRA-
Myra Antik Kenti… Özellikle Likya Dönemi kaya mezarları, Roma Dönemi tiyatrosu ve Bizans Dönemi Aziz Nikolaos Kilisesi (Noel Baba) ile ünlü Myra’da, Akdeniz Üniversitesi Arkeoloji Bölümü tarafından kazı çalışmaları sürdürülüyor.
-XANTHOS-
Xanthos Antik Kenti… Likya Birliği’nin idari merkezi olarak bilinen Xanthos ören yeri, Likya uygarlığının özgünlüğü ve kazılarda elde edilen buluntuların önemi dolayısıyla, UNESCO Dünya Kültür Miras Listesi’ne dahil edilmişti.
-AİZANOİ-
Aizanoi Antik Kenti… Kütahya’nın Çavdarhisar ilçesinde yer alan Aizanoi Antik Kenti; Zeus Tapınağı, stadyum-tiyatro kompleksi ve dünyanın ilk borsalarından biri olan macellumu ile Roma döneminin en önemli kentlerinden biri olarak ön plana çıkıyor.
-TROYA-
Homeros’un Milattan Önce 7. yüzyıla ait ünlü İIyada ve Odysseia destanlarında bahsedilen Çanakkale’nin UNESCO Dünya Miras Listesi’ndeki dünyaca ünlü Troya (Truva) Antik Kenti, görenleri kendine hayran bırakıyor.
-ASPENDOS-
Aspendos Antik Kenti… Serik ilçesine bağlı Belkıs köyünde yer alan, antik tiyatrosuyla meşhur Aspendos Antik Kenti, tarihi yapıları dolayısıyla yerli ve yabancı turistlerin en çok ziyaret ettiği tarihi alanlar arasında yer alıyor.
-PHASELİS-
Phaselis Antik Kenti… Antalya’nın Kemer ilçesi Tekirova beldesinde yer alan Milattan Önce 7’nci yüzyılda kurulan Phaselis Antik Kenti, kent yapıları ve nekropolis alanıyla dikkati çekiyor.
-STRATONİKEİA-
Stratonikeia Antik Kenti… UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi’ndeki Muğla’nın Yatağan ilçesinde Osmanlı yapılarıyla da kaynaşmış Stratonikeia Antik Kenti, her yıl gün yüzüne çıkarılan yeni eser ve yapılarla ziyaretçilerini büyülüyor.
-KNİDOS-
Knidos Antik Kenti… Ege ve Akdeniz’in birleştiği yerde özel konumu, geçmişte birçok ünlü bilim insanına ev sahipliği yapmasıyla ünlenen 2 bin 600 yıllık Knidos Antik Kenti, çeşitli çalışmalarla ayağa kaldırılıyor. Kentte; kilise, tiyatro, liman caddesi ve sütunlar dikkati çekiyor.
-UZUNCABURÇ-
Doğu Akdeniz’in önemli turizm merkezlerinden Mersin’deki 2 bin 500 yıllık Uzuncaburç Antik Kenti, tarihle iç içe olmak isteyen misafirlerini bekliyor. Metrelerce uzunlukta sütunlarıyla İzmir’deki Efes Antik Kenti’ni andıran 2 bin 500 yıllık Uzuncaburç, ziyaretçilerine sütunlu ana caddeyi, tören kapısını, tarihi çeşme binasını, Zeus Tapınağı’nı, üzüm hevenkli sandukasını, şans tapınağını, kuzey kent kapısını, amfi tiyatrosunu, burçlarını, Helenistik anıt mezarlarını ve kiliselerini görme imkanı sunuyor.
-ANAVARZA-
Anavarza Antik Kenti… UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi’nde yer alan Adana’daki Anavarza Antik Kenti; Helenistik, Roma, Bizans, Sasani ve Osmanlı dönemlerine ait kültür izlerini taşıyor. Tarihte “Yenilmezler Şehri” adıyla tanınan Anavarza Antik Kenti’nde, yolu yanı sıra görkemli kapısı ve surlarıyla da dikkati çekiyor.
-SON SÖZ!-
Bir tarafta, Antakyalı Arkeolog, Antakya Kültürel Mirası Koruma Derneği Başkanı Kenan Yurttagül’ün hazırladığı kazı projesi ile gündeme gelen, ancak ardından rafa kalkan, Samandağ’daki Seleukeia Pieria Antik Kenti, diğer tarafta, kamulaştırma sorunları ve özel mülk sahipleri gibi sıkıntılarla çalışmaları askıya alınan Tell Tayinat Höyüğü.
Tekrar soralım mı? Türkiye’nin antik kentlerinde bizler neredeyiz? Mevcut antik kentlerin kent turizmine kazandırılması başlıklarında hangi aşamadayız? Eski bir Roma kenti diye sunduğumuz eski kentin kadim kimliğinde, var olan kazıların geleceğine ne kadar ışık tutabiliyoruz? Kazı çalışmaları sekteye uğrayan Reyhanlı’daki Tell Tayinat Höyüğü’nde uzun yıllardır çalışan Kanada ekibinin önündeki engeller için ne yapıyoruz?
Evet… Soru çok! Peki, cevap?  Tamer Yazar